3784500666

Wprowadzenie

tradycji sublokalnych. Pojawiło się nowe zjawisko - prasa drukowana, której genezę i rozwój w tradycyjnej wspólnocie politycznej do początków kształtowania się miejskiej, przemysłowej cywilizacji europejskiej zaprezentuję.

Ostatni, piąty rozdział poświęcony jest zagadnieniom komunikowania w okresie kształtowania się nowożytnej demokracji parlamentarnej. Sformułowana została wówczas koncepcja „czwartej władzy", a genezę koncepcji przypisuje się Edmundowi Burke'owi. Podejmę się także analizy zagadnienia propagandy religijnej i politycznej. Wspomniane formy pojawiły się w renesansie klasycznej wymowy na tle sporów religijnych i poreligijnych podejmowanych przez liberalizm, czyli zsekularyzowany protestantyzm⁴⁴. Pojawienie się gospodarki w XV wieku rozpoczyna drogę do nowoczesnego państwa przemysłowego, w którym propaganda polityczna i reklama handlowa wypełni gros ówczesnego komunikowania politycznego i społecznego.

Książka analizuje (w kolejności historycznej) genezę publicystyki i reklamy politycznej, kampanię polityczną w demokracji ateńskiej i kampanię wyborczą w republice rzymskiej. Następnie rozpatruje publicystykę, reklamę polityczną i kaznodziejstwo chrześcijańskie w Cesarstwie Rzymskim. Średniowiecze korzystało z dorobku późnego antyku (cesarstwo), szczególnie z kaznodziejstwa chrześcijańskiego. Kolejnym zagadnieniem poddanym refleksji jest pojawienie się propagandy religijnej, następnie politycznej w odrodzeniu. Również w tej epoce swoje źródła ma prasa drukowana. Zagadnienie pojawienia się prasy drukowanej pokażę na szerokim tle, opisując także inne formy (ulotka, list). Bezpośrednio z prasą związana jest koncepcja „czwartej władzy", „władzy" publiczności teatralnej (wspólnota) i medialnej (stowarzyszenie). Pojawienie się poszczególnych stylów myślenia o komunikowaniu politycznym związane jest z czasem historycznym (czynnik cywilizacyjny) i przestrzenią polityczną - reżim autorytarny lub demokratyczny (czynnik polityczny). Praca omawia komunikowanie w różnych reżimach politycznych: demokracja attycka, republika rzymska, cesarstwo hellenistyczne wschodnie i zachodnie, monarchia stanowa, demokracje miejskie w Europie późnego średniowiecza i odrodzenia, demokracje szlacheckie w dobie nowożytnej, państwo absolutystyczne. Wykorzystałem radę Arystotelesa z Retoryki: „Najważniejszą i najbardziej istotną rzeczą dla umiejętności przekonywania i pięknego przemawiania w charakterze doradcy jest dokładna znajomość wszelkich form ustrojowych oraz dostrzeganie związanych z nimi zwyczajów, instytucji prawnych i korzyści każdego z nich. To, co korzystne, przekonuje bowiem wszystkich, a korzystnym w tym przypadku jest to, co służy zachowaniu dobra państwu"⁴⁵.

Komentarza wymaga znaczenie perspektywy politologicznej w badaniu historii komunikowania. Po pierwsze politologia czyni głównym przedmiotem swoich zainteresowań władzę polityczną, zgłaszając niekiedy pretensje do analizy wszelkiej władzy (społecznej)⁴⁶. Uciekając od odpowiedzi, mógłbym na tym poprzestać, stwierdzając, że tematem książki czynię komunikowanie w obrębie władzy politycznej lub szerzej -

⁴⁴    R. Tawey, Religia a powstanie kapitalizmu, Warszawa 1963; M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994.

⁴⁵    Arystoteles, Retoryka (w:) Dzieła wszystkie, Warszawa 2001, t. VI, 1365b, 8 (zapis zgodny z tradycją klasyczną).

⁴⁶    S. Wróbel, Problem definiowania władzy społecznej, Kultura i Społeczeństwo 2001, nr 1.