3760885911

Uk

Program edukacji leśnej „Las zrównoważony": scenariusze zajęć dla szkół ponadgimnazjalnych Załącznik nr 4 do scenariusza nr 1: Zbiorowiska leśne Polski - ich rola w przyrodzie i życiu człowieka. Scenariusz lekcji geografii. Auton Beata Nowicka, Agnieszka Wierzbicka

ZAŁĄCZNIK NR 4.

Opis gatunków lasotwórczych i ich zasięgi występowania w Polsce.

1. Brzoza brodawkowata Hetula pendula Roth

Występuje prawie w całej Europie. Zach. Syberii, na Kaukazie i Azji Mniejszej. Dorasta do 30 m wysokości. Korona szeroka, pędy zwisające pokryte białawymi, żywicznymi brodawkami. Kora biała i błyszcząca. Liście po 2-3 na krótkopędach, trójkątne łub rombowe, z nasadą zwykle szeroko-klinowatą, podwójnie pilkow^!ane. Kwiaty zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki męskie zwisające, tworzą się w jesieni i zimują nie okryte łuskami. Żeńskie, wyniesione lub zwisające, rozwijają się na wiosnę. Wiosenny sok brzozowy jest napojem cenionym przez ludzi i zwierzęta. Drewno ma ciężkie, elastyczne, niezbyt trwale, ale wysokokaloryczne.

Gatunek pionierski, światlolubny. Pospolity w całej Polsce. Pierwsza zasiedla now^:e tereny otwarte. Rośnie naglcbach piaszczystych i ubogich. Jest najczęściej domieszką, szczególnie na obrzeżach lasów. Rzadko tworzy niewielkie drzewostany nazywane brzezinami.

2. Buk pospolity (buk zwyczajny)

Fagus sylvatica L.

Występuje w zachodniej, środkowej i południowej Europie. To jedyny dziko rosnący gatunek buka rosnący w Polsce. Dorasta do 50 m wysokości. Jest gatunkiem długowiecznym. Dożywa do 350 lat. Liście jajowate łub eliptyczne, prawie calobrzegie lub odlegle falistoząbkow'ane. Owoce to orzeszki nazywane bukwią lub buczyną, zwykle po 2 w okrywach. Mają dużo tłuszczów i stanowią podstawę zimowego pokarmu dla wielu zwierząt. Drewno jest ciężkie, twarde, trudno lupliwe o bardzo szerokim zastosowaniu, szczególnie w przemyśle meblarskim i chemicznym.

Jeden z najważniejszych gatunków lasotwórczych. Przez Polskę przechodzi wschodnia granica jego zasięgu. Nie występuje w północno-wschodniej i w sporej części środkowej kraju (Pojezierze Suwalskie, część Pojezierza Mazurskiego, Podlasie, Kurpie, Mazowsze). Tworzy czyste drzewostany zwane buczynami i mieszane z dębem, grabem, sosną i jodłą. Jest ważnym składnikiem lasów regla dolnego w Karpatach i Sudetach.

3. Dąb bezszypulkowy Ouercus petraea (Matt.) Liebl.

Występuje w zachodniej, środkowej i południowo-wschodniej Europie. Dorasta do 20-30, czasami 40 m wysokości. Korona jest luźniejsza i większa. Pień długi praktycznie w idoczny do samego wierzchołka korony. Liście bardziej błyszczące niż u dębu szypulkow'ego, płytko klapowane, osadzone na wyraźnym ogonku bez uszatkowatej nasady i nerwami dochodzącymi zwykle ty lko do klap. Miseczki żołędziow e osadzone są na bardzo krótkiej, prawie siedzącej osi u nasady liści. Jest bardziej światlolubny i ma większe wymagania glebowe.

To także jeden z najważniejszych gatunków w naszych lasach, choć jest na ogól rzadszy. Tworzy częściej mieszane drzewostany aniżeli czyste. W Polsce osiąga północno-wschodnią granicę zasięgu. Przebiega ona wzdłuż linii Węgorzewo - Elk - Łomża - Bielsk Podlaski - Hajnówka. Występuje na niżu. Największą funkcję lasotwórczą pełni w kwaśnych lasach dębowych oraz świetlistej dąbrowie.

4. Dąb szypułkowy Quercus robur L.

Występuje w Europie (za wyjątkiem terenów skrajnych: północnych i południowych) i południowo-zachodniej Azji. Jest potężnym drzewem. Dorasta do 20-30-50 m wysokości. Gatunek światlolubny. Liście odw rotnie jajowate z 5-7- parami mniej lub bardziej głęboko wciętych klap, u nasady silnie zwężone i uszkowato otaczające maleńki ogonek. Owoce (żołędzie), zielonawo, podłużnie prążkowane, osadzone po 2-3 na długiej, zwisającej osi. Drewno ma ciężkie, trwale, tw'arde o szerokim zastosowaniu. Używane jest do wielu wyrobów: parkietowi, mebli. Niegdyś statków, beczek, kół, pras itp. Kora stosowana jest w garbarstwie i lecznictwie. Po kilkuset latach leżenia w wodzie lub bagnie jeszcze bardziej tw ardnieje i zmienia barwę na czarną. Jest to tzw. „polski heban".