5027719649

W TROSCE O NOWOCZESNĄ EDUKACJĘ.

ROLA I ZNACZENIE KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ - W 240. ROCZNICĘ POWOŁANIA

MARIUSZ BRODNICKI

Uniwersytet Gdański w Gdańsku

Streszczenie

Autor ukazuje, iż jednogłośną decyzją Senatu Rzeczypospolitej Polskiej rok 2013 został ogłoszony Ogólnopolskim Rokiem Komisji Edukacji Narodowej w celu uczczenia 240. rocznicy jej powstania i wielkich zasług. Jubileusz ten zmusza do refleksji nad tym wielkim wydarzeniem na kartach historii Polski. W 1773 roku doszło bowiem do rozbioru kraju, który zmusił do powołania pierwszego w dziejach Polski i świata, państwowego urzędu wychowania. Utworzenie 14 października 1773 roku przez sejm Komisji Edukacji Narodowej było dziełem najświatlejszych umysłów w Rzeczypospolitej, ich ogromnego patriotyzmu i troski obywatelskiej.

Słowa kluczowe: Komisja Edukacji Narodowej, reforma edukacyjna, historia nauk humanistycznych, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych

Jednogłośną decyzją Senatu Rzeczypospolitej Polskiej rok 2013 został ogłoszony Ogólnopolskim Rokiem Komisji Edukacji Narodowej w celu uczczenia 240. rocznicy jej powstania i położonych zasług. Jubileusz ten zmusza do refleksji nad tym wielkim wydarzeniem na kartach historii Polski. W 1773 roku doszło bowiem do rozbioru kraju, który zmusił do powołania pierwszego w dziejach Polski państwowego urzędu wychowania. Utworzenie uchwałą Sejmu 14 października 1773 roku Komisji Edukacji Narodowej, zdaniem wielu badaczy było dziełem najświatlejszych umysłów w Rzeczypospolitej, ich ogromnego patriotyzmu i troski obywatelskiej. Mottem wychowania obywatelskiego i patriotycznego były słowa Hugo Kołłątaja nawołujące do gruntownej reformy:

„Niech edukacja nasza usposabia młódź Polaków na obywatelów i żołnierzy, trzymając w jednej ręce światło prawdy, a w drugiej miecz obrony Ojczyzny, a dokażemy wszystkiego: obywatel polski będzie ćwiczonym bez miękkości, będzie odważny i bitny bez srogości [...] to jest głównym interessem w kraju: jednostajność w edukacyi wychowania przez ludzi składających stan nauczycielski" ¹.

Korzeni Komisji Edukacji Narodowej należy szukać już w dobie Odrodzenia, w której nawoływano do stworzenia państwowej opieki nad szkołami i stanem ¹ Cyt za: Komisja Edukacji Narodowej. Pisma Komisji i o Komisji. Wybór źródeł, zebrał i opracował S. Tync, Wrocław 1954, s. 256-257.

9