5125071735

uwarunkowania polityczne. Prace te ze względu na swoje przeznaczenie były przecież (w większości) zatwierdzane do użytku szkolnego, a czynnik polityczny odgrywał tutaj największą rolę.

W sumie omawiane podręczniki rażą dziś schematycznością ujęć, brakiem powiązania dziejów wychowania z warunkami społeczno-politycznymi i kulturowymi danej epoki. Nie wolno jednak zapominać, że były to pierwsze próby syntetycznego ujęcia problematyki edukacji na przestrzeni dziejów oraz że podejmowano je w określonej politycznej sytuacji, która rzutowała na treści zawarte w owych kompendiach. Jak łatwo zauważyć, podręczniki te opracowywane były przez przedstawicieli nauczycielskiego nurtu historiografii oświatowej. Ich autorzy nie byli należycie przygotowani do podejmowania prac syntetycznych. Nie mieli też w tym względzie, poza głównie niemieckimi oryginalnymi wydaniami, określonych wzorów.

Który z wymienionych podręczników miał najdłuższy "żywot"? Patrząc na to zagadnienie przez pryzmat kolejnych wydań, najdłużej na rynku wydawniczym utrzymywała się książka F. Majchrowicza. Jej piąta edycja ukazała się w roku 1924. W tym samym roku wznowiono popularne opracowanie M. Janika. Z kolei w roku 1920 pojawiło się drugie wydanie wyboru źródeł F. Bizonia. Przytaczając te fakty zdajemy sobie sprawę, iż liczba wydań nie zawsze zaświadcza o wartości opracowania. Może to być dowód na brak innych, lepszych podręczników, lub przykład dobrych relacji ich autorów z instytucjami czy czynnikami decydującymi o możliwościach publikacji i zatwierdzania do użytku szkolnego. Podobnie rzecz się przedstawiała z innymi opracowaniami podręcznikowymi publikowanymi w tym czasie²⁴. Często do użytku szkolnego dopuszczano prace, które raziły brakami, chociaż należy zaznaczyć, iż w kolejnych wydaniach omawianych podręczników usuwano niektóre luki i nieścisłość²⁵. Wspomniane wyżej "niedoskonałe" wydawnictwa zostały z czasem zastąpione przez bardziej nowoczesne opracowania S. Kota. W swoim czasie odegrały jednak pożytywną rolę w kształceniu nauczycieli.

II. ZNACZENIE HISTORII WYCHOWANIA W PRZYGOTOWANIU PEDAGOGICZNYM NAUCZYCIELI

W tej części zamieszczone zostały artykuły autorstwa wybitnych polskich historyków wychowania, ukazujące rolę historii wychowania na studiach pedagogicznych.

²⁴    W. Szulakiewicz, Polskie podręczniki do dydaktyki w Galicji w latach 1860-1914, w: Galicja i jej dziedzictwo, t. 6, Nauczyciele ..., s. 59-76.

²⁵    Mamy na myśli kolejne wydania podręcznika F. Majchrowicza.

12