plik


ÿþFizyka jdrowa 1 Budowa jdra atomu " Jdro atomowe skBada si z protonów i neutronów wizanych siBami jdrowymi, niezale|nymi od Badunku. " Poniewa| neutron i proton maj prawie tak sam mas i bardzo zbli|one inne wBasno[ci, wic obydwa okre[la si wspóln nazw nukleon. " Nuklidy o tej samej liczbie protonów, ró|nice si liczb neutronów nazywamy izotopami. " Aczna liczba protonów i neutronów w jdrze liczba masowa A jdra. " Liczba neutronów jest dana równaniem A - Z, (Z jest liczb protonów zwan liczb atomow). " Warto[ liczby A dla jdra atomowego jest bardzo bliska masie odpowiadajcego mu atomu. " Atom pierwiastka X o liczbie atomowej Z i liczbie masowej A oznaczamy 2 A X symbolem . Z 1 Pomiary rozpraszania wysokoenergetycznych protonów lub neutronów na jdrach atomowych jdra maj ksztaBt kulisty [redni promieD wszystkich jder (oprócz R = (1.2Å"10-15)A1/3 m najmniejszych) Jednostki: Poniewa| rozmiary jder i czstek elementarnych s bardzo maBe dlatego stosujemy jednostk femtometr zwan te| fermi (fm); 1 fm = 10-15 m. A A N = = = Liczba czstek (na jednostk objto[ci) 4 4 À R3 À [(1.2Å"10-15m)A1 3]3 dla jdra o promieniu R i liczbie 3 3 masowej A =1.38Å"1044 nukleonów/m3 Á = NM = 2.3Å"1017 kg/m3 gsto[ Masa protonu = masie neutronu M = 1.67·10-27 kg. 3 OddziaBywanie nukleon-nukleon SiBa jdrowa (oddziaBywanie silne) wi|e nukleony w jdrach atomowych wiksza ni| siBa odpychania elektrostatycznego wystpujca pomidzy protonami. Energia potencjalna oddziaBywania nukleon  nukleon w porównaniu z energi odpychania proton  proton OddziaBywania proton - proton, proton - neutron i neutron - neutron s identyczne i nazywamy je oddziaBywaniami nukleon - nukleon. 4 2 Energia wizania Jednostki Masa jest podawana w jednostkach masy atomowej (u). Za wzorzec przyjmuje si 1/12 masy atomowej wgla. 4 PrzykBad: porównujemy mas atomu 2 He z sum mas jego skBadników 4 M( He)= 4.0026033 u 2 1 1 2M( H)+ 2M( n)= 2·1.0078252 u + 2·1.0086654 u = 4.0329812 u 1 0 Masa helu jest mniejsza od masy skBadników o 0.0303779 u Dla ka|dego atomu jego masa jest mniejsza od masy skBadników o wielko[ "M zwan niedoborem masy lub defektem masy. Zmniejszenie o "E caBkowitej energii ukBadu (ENERGIA WIZANIA) 2 5 "E = "Mc Masy atomowe i energie wizaD mo|na wyznaczy do[wiadczalnie w oparciu o spektroskopi masow i bilans energii w reakcjach jdrowych. Z A Masa (u) "E (MeV) "E/A 1 n 0 1 1.0086654 - - 0 1 H 1 1 1.0078252 - - 1 4 He 2 4 4.0026033 28.3 7.07 2 9 4 9 9.0121858 58.0 6.45 Be 4 12 6 12 12.0000000 92.2 7.68 C 6 16 O 8 16 15.994915 127.5 7.97 8 63 Cu 29 63 62.929594 552 8.50 29 120 Sn 50 120 119.9021 1020 8.02 50 184 W 74 184 183.9510 1476 8.02 74 238 U 92 238 238.05076 1803 7.58 92 6 3 SiBy jdrowe bardzo krótki zasig gdy odlegBo[ nukleon-nukleon > 2.5·10-15 m to oddziaBywanie sBabsze. nukleon jest przycigany przez coraz wiksz liczb ssiednich nukleonów Najsilniej s wizane nukleony w jdrach pierwiastków ze [rodkowej cz[ci ukBadu okresowego. Krótki zasig siB jdrowych wielko[ "E/A nie jest staBa !!! 7 Rozpady jdrowe Rozpady jdrowe zachodz zawsze je[li jdro o pewnej liczbie nukleonów znajdzie si w stanie energetycznym, nie bdcym najni|szym mo|liwym dla ukBadu o tej liczbie nukleonów. Jdra nietrwaBe pochodzenia naturalnego s nazywane promieniotwórczymi, a ich rozpady nosz nazw rozpadów promieniotwórczych. Informacje o jdrach atomowych ich budowie, stanach energetycznych, oddziaBywaniach; równie| zasadnicze informacje o pochodzeniu Wszech[wiata. Znane s trzy rodzaje promieniowania: " alfa (± ) - jdra helu, ± ± ± " beta (² - elektrony lub pozytony, ² ² ² ) " gamma (³ ) - fotony. ³ ³ ³ 8 4 9 Rozpad alfa Rozpad alfa przemiana niestabilnego jdra w nowe jdro przy emisji jdra 4He tzn. czstki ± Wystpuje zazwyczaj w jdrach o Z e" 82. ±. ± ± Dla ci|kich jder energia wizania 63 12 Cu 120 8 C nukleonu maleje ze wzrostem liczby 16 Sn 4 184 O He W 238 U masowej zmniejszenie liczby 9 Be 6 nukleonów (w wyniku wypromieniowania 7 Li czstki ± powstanie silniej ± ± ± ) 4 zwizanego jdra. 3 H 2 2 H Proces zachodzi samorzutnie bo jest 0 korzystny energetycznie. 0 50 100 150 200 250 Liczba masowa A Energia wyzwolona w czasie rozpadu (energetyczny równowa|nik niedoboru masy) jest unoszona przez czstk ± w postaci energii kinetycznej. ± ± ± 238 PrzykBad: U’!234 Th+4He + 4.2 MeV 92 90 2 10 5 " E/A Rozpad beta Je|eli jdro ma wiksz od optymalnej liczb neutronów to w jdrze takim zachodzi przemiana neutronu w proton - rozpad beta (minus) ²¯ . ½ - antyneutrino n ’! p + e- + v 239 239 PrzykBad: U’!239Np + e- + v Np’!239Pu + e- + v 92 93 93 94 Gdy jdro ma nadmiar protonów to zachodzi proces przemiany protonu w neutron - rozpad beta (plus) ² +. ½ - neutrino p ’! n + e+ + v 40 PrzykBad: K’!40Ar + e+ + v 19 18 Promieniowanie gamma Rozpadom alfa i beta towarzyszy zazwyczaj emisja wysokoenergetycznego promieniowania elektromagnetycznego zwanego promieniowaniem gamma (³ ³ ³ ³ ). Widmo promieniowania ³ ma charakter liniowy i bardzo wysok energi (tysice ³ ³ ³ lub setki tysiecy razy wiksz od energii fotonów wysyBanych przez atomy). 11 Prawo rozpadu nuklidów Eksperyment liczba jder rozpadajcych si w jednostce czasu jest proporcjonalna do aktualnej liczby jder N . » - staBa rozpadu d N = -»N dt d N = -»d t N N (t) t d N N(t) N(t) = -» t ln N(t) - ln N(0) = ln = -» t = e-» t +" +"d N N(0) N (0) N (0) 0 N(t) = N(0)e-» t N (0) jest liczb jder w chwili t = 0, a N (t ) liczb jder po czasie t. 12 6 N mo|na opisa poprzez [redni czas |ycia jder t 1 N = N0e-t Ä Ä = » Czas poBowicznego rozpadu (zaniku) T to czas, po którym liczba jder danego rodzaju maleje do poBowy: 1 - T Ä T Ä N = N e 2 = e 0 0 2 T = Ä ln 2 = 0 .693 Ä Czasy poBowicznego zaniku pierwiastków le| w bardzo szerokim przedziale. 239 T = 4.5·109 lat (porównywalny z wiekiem Ziemi), U 92 212 Po T = 10-6 s. 84 13 Datowanie Znajomo[ czasu poBowicznego rozpadu rozpad radionuklidów = zegar PrzykBady: 40 K’!40Ar + e+ + v " 19 18 z T = 1.25x109 lat pomiar proporcji 40K/40Ar w 235 skaBach pozwala ustali ich wiek. Podobnie (cykl U’!207Pb 92 82 rozpadów). Pomiary meteorytów, skaB ziemskich i ksi|ycowych wiek Ziemi okoBo 5x109 lat " Krótsze okresy czasu datowanie radioaktywnym wglem 14C (T = 14 5730 lat) C’!17N + e- + v 6 7 14 C powstaje w atmosferze w wyniku bombardowanie przez promieniowanie kosmiczne azotu. 1 atom 14C przypada na 1013 atomów 12C (CO2) w organizmach |ywych równowaga izotopowa. Po [mierci wymiana z atmosfer ustaje ilo[ radioaktywnego wgla maleje (rozpad) okre[lenie wieku materiaBów pochodzenia 14 biologicznego. 7 Reakcje jdrowe SiBy jdrowe bardzo krótki zasig gdy odlegBo[ nukleon-nukleon > 2.5·10-15 m to oddziaBywanie sBabsze. nukleon jest przycigany przez coraz wiksz liczb ssiednich nukleonów Zjawiska rozszczepienia i syntezy jdrowej 15 Reakcja rozszczepienia Je|eli ci|kie jdro rozdzielimy na dwie cz[ci dwa mniejsze jdra s silniej wizane od jdra wyj[ciowego te dwie cz[ci maj mas mniejsz ni| masa jdra wyj[ciowego. W reakcji rozszczepienia wydziela si energia. yródBo energii reaktora jdrowego Spontaniczne rozszczepienie naturalnego jdra jest na ogóB mniej prawdopodobne ni| rozpad ± tego jdra. ± ± ± Mo|na jednak zwikszy prawdopodobieDstwo rozszczepienia bombardujc jdra neutronami o odpowiednio wysokiej energii. Takie 235 239 U neutrony powoduj reakcje rozszczepienia uranu i plutonu . Pu 92 94 16 8 235 U + n’!236U’!140Xe+94Sr + 2n typowa reakcja rozczepienia: 92 92 54 38 W reakcji rozszczepienia powstaje na ogóB kilka neutronów. Rozszczepienie jdrowe mo|e sta si procesem samopodtrzymujcym (reakcja BaDcuchowa). Ilo[ materiaBu powy|ej, której to nastepuje nazywamy mas krytyczn. Je|eli liczba rozszczepieD na jednostk czasu jest utrzymywana na staBym poziomie to mamy do czynienia z kontrolowan reakcj BaDcuchow (E. Fermi, Uniwersytet Chicago, 1942 r.). Masa materiaBu rozszczepianego mo|e by nadkrytyczna. Mamy do czynienia z lawinow reakcj BaDcuchow. 17 Reaktor jdrowy GrudzieD 1942 uruchomienie pierwszego reaktora (E. Fermi) 1000 termicznych neutronów 1330 neutronów w paliwie 235U i 40 w 238U. 370 dodatkowych neutronów jest  traconych w reaktorze ale powstaniu ka|dego towarzyszy energia wydzielana w reaktorze. 18 9 Elektrownia jdrowa 1. Blok reaktora 2. Komin chBodzcy 3. Reaktor 4. Prty kontrolne 5. Zbiornik wyrównawczy ci[nienia 6. Generator pary 7. Zbiornik paliwa 8. Turbina 9. Prdnica 10. Transformator 11. Skraplacz 12. Stan gazowy 13. Stan ciekBy 14. Powietrze 15. Wilgotne powietrze 16. Rzeka 17. UkBad chBodzenia 18. I obieg 19. II obieg 20. Para wodna 21. Pompa 19 Reakcja syntezy jdrowej Masa dwóch lekkich jder > masa jdra powstajcego po ich poBczeniu. Wydziela si energia zwizana z ró|nic mas. Metoda wydajniejsza od rozszczepiania jder uranu; dysponujemy nieograniczonym zródBem deuteru w wodzie mórz i oceanów. Przeszkoda odpychanie kulombowskie protony trzeba zbli|y na 2·10-15 m Reakcja jest mo|liwa w temperaturze okoBo 5·107 K. Reakcje, które wymagaj takich temperatur nazywamy reakcjami termojdrowymi 20 10 Cykl wodorowy Masa jdra helu stanowi 99.3% masy czterech protonów wydziela si energia zwizana z ró|nic mas. 21 ITER  reaktor termojdrowy w budowie International Thermonuclear Experimental Reactor 22 w pobli|u Marsylii, na poBudniu Francji (koszt 10 miliardów ¬ ) 11

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
fizyka jadrowa zast [tryb zgodności]
22 fizyka jadrowa skrót [tryb zgodności]id)515
Wykład 10 [tryb zgodności]
(Fizyka II elektromagnetyzm [tryb zgodności])id20
(Fizyka ćwiczenia Drgania [tryb zgodności])
23 fizyka jadrowa [tryb zgodności]
Chemia Jadrowa [tryb zgodnosci]
Ek w 10, Pomiar dochodu narodowego, 15maj11 [tryb zgodności]
Chemia Jadrowa [tryb zgodnosci]
Energetyka jądrowa (cwiczenia 1) Kopia [tryb zgodności]
(Fizyka ćwiczenia Bryła sztywna [tryb zgodności])
Chemia Jadrowa [tryb zgodnosci]
wyklad 10 hormonalny [tryb zgodnosci]
Chemia Jadrowa [tryb zgodnosci]
Chemia Jadrowa [tryb zgodnosci]
Chemia Jadrowa [tryb zgodnosci]
W 10 Ochrona p poz 2011 [tryb zgodności]
10 Kontrola w procesie zarzdzania [tryb zgodnoci]

więcej podobnych podstron