5020057603

Wykładnia prawa, pojęcie rodzaje, obowiązywanie

Wykładnia prawa czyli interpretacja prawa, polega na ustaleniu treści i zakresu norm prawnych.

Potrzeba dokonania wykładni wynika z wielu przyczyn przede wszystkim z ogólnego, abstrakcyjnego charakteru norm prawnych, ich nie zawsze jasnego sformułowania, wieloznaczności języka itp. Na przykład Są Najwyższy rozważył kwestie, czy winda wchodzi w zakres używanego w k.c. pojęcia "mechaniczny środek komunikacji", czy nie, od tego bowiem zależało ewentualne przyznanie odszkodowania w rozpatrywanym przez Są wypadku. Interpretując odnośną normę k.c. Są Najwyższy uznał, ze dźwig elektryczny (winda) nie jest mechanicznym środkiem komunikacji w rozumieniu k.c., ponieważ przepisy kodeksu pojęciem tym obejmują jedynie środki komunikacji w ścisłym tego słowa znaczeniu, jak samochody, motocykle itp.

Podziału wykładni dokonać można według rożnych kryteriów. W zależności od tego, kto jej dokonuje, wyróżnia się wykładnię: autentyczną, praktyczną i doktrynalną.

Wykładnia autentyczna jest dokonywana przez ten sam organ, od którego dana norma pochodzi. Jest ona powszechnie obowiązująca u wiąże wszystkich tak, jak interpretowana norma.

Wykładnia praktyczna dokonywana jest przez organy stosujące prawo, a wiec przez organy wymiaru sprawiedliwości oraz organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie ma zwłaszcza wykładnia dokonywana przez sądy, zwana wykładnia sądową. Wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy przybiera niekiedy formę ustalonych przez ten sąd zasad prawnych mających na celu nie tylko wyjaśnienie określonych norm, lecz także ujednolicenie orzecznictwa na terenie państwa, zasady te są, bowiem dla sądów obowiązujące. Z reguły jednak wykładnia dokonywana przez sądy nie ma charakteru powszechnie obowiązującego. Wykładnia sądów hierarchicznie wyższych (wyższej instancji) wiąże sady niższe tylko w konkretnej sprawie, w której wykładnia ta została dokonana.

Wykładnia doktrynalna dokonywa jest w pracach naukowych. Nie ma ona formalnie żadnej mocy wiążącej, jednak autorytet poszczególnych naukowców może być tak duży, ze organy stosujące prawo posługują się ta wykładnią w swej praktyce.

Ze względu na metody (sposoby) dokonywania wykładni można wyróżnić wykładnie gramatyczną, celowościową, systemową i historyczną.