2659241933

Środowiska rzeczne dzieli się ze względu na typ rozwinięcia koryta rzecznego. Koryto rzeczne może posiadać rozwinięcie prostolinijne, meandrujące, roztokowe lub anastomozujące.

Rzeki roztokowe mają wiele koryt, które często się ze sobą kontaktują. Między korytami znajdują się odsypy śródkorytowe, zaś na brzegu znajdują się odsypy brzeżne. Rzeki roztokowe nie powodują powodzi w odróżnieniu od rzek meandrujących. Koryto rzeki roztokowej wypełnia całą dolinę rzeczną. Stan wody w rzece oraz kształt koryt zmienia się często, nawet w cyklu dobowym.

Rzeki roztokowe występują na obszarach suchych lub zimnych, gdzie nie rozwija się roślinność. Większość rzek górskich na obszarze Polski jest rzekami roztokowymi. Rzeki roztokowe niosą piaski i żwiry, które tworzą odsypy. Odsypy mają łagodne zbocze od strony odprądowej i spadziste zbocze od strony zaprądowej.

Sedymentacja następuje po stronie zaprądowej, zaś erozja po stronie odprądowej. W ten sposób odsyp nieustannie przesuwa się pod względem kierunku i zwrotu zgodnie z prądem rzeki. Na jednym odsypie może powstawać nowy odsyp.

W osadach rzeki roztokowej powstaje warstwowanie przekątne tabularne, które jest charakterystyczne dla rzeki roztokowej. Osady rzeki roztokowej są gruboziarniste.

Rzeki meandrujące składają się z meandrów. Na jednym brzegu, zwanym brzegiem aku-mulowanym, powstaje odsyp meandrowy, zaś drugi brzeg jest erodowany. W zakolu woda porusza się ruchem spiralnym między brzegiem erodowanym i akumulowanym. Brzeg erodowany jest stromy, a brzeg akumulowany jest łagodny. Woda, unosząc się na łagodnym zboczu brzegu akumulowanego, wytraca swoją siłę nośną. Najgrubszy żwir odkłada się jako bruk erozyjny na dnie, zaś coraz wyżej, bliżej brzegu, odkłada się coraz drobniejszy materiał.

Rzeki meandrujące mają skłonności do powodowania powodzi. Wtedy powstają równie zalewowe i wały powodziowe. Równie zalewowe składają się tylko z najdrobniejszych materiałów - pyłów i iłów. Wały powodziowe to nagromadzenia materiału grubszego powstające w czasie cofania się fali powodziowej w końcowej fazie powodzi. Materiał ten nie jest przenoszony ponownie do koryta, ale odkłada się w postaci wału ciągnącego się wzdłuż koryta.

Rzeki meandrujące tworzą starorzecza, gdy meander zostaje odcięty. Starorzecza są z czasem wypełniane torfami. Równie zalewowe wnikają w czasie powodzi także do starorzecza rozdzielając dwie warstwy torfów - sprzed powodzi i powstające po niej. Torf nie jest warstwowany.

Na dnie rzek meandrujących, w kanale erozyjnym, odkłada się bruk erozyjny. W osadach rzek meandrujących, w odsypie meandrowym, powstają charakterystyczne warstwowania przekątne riplemarkowe oraz warstwowania przekątne rynnowe. Frakcje powodziowe na równiach zalewowych tworzą warstwowania horyzontalne.

W osadach rzek meandrujących występują osady:

•    gruboziarniste - facja korytowa,

•    drobnoziarniste - facja powodziowa,

•    organiczne - facja starorzeczna.

W rzekach roztokowych dominuje erozja brzegowa, a nie denna. Rzeki takie występują w klimacie suchym lub zimnym, przy ubogiej roślinności. Rzeki meandrujące powstają przy gęstej roślinności, dominuje w nich erozja denna. W plejstocenie w Polsce dominowały rzeki roztokowe, a w holocenie rzeki meandrujące. Obecnie rolnictwo i regulacja rzek sprawiają, że rzeki coraz częściej zmieniają charakter z meandrującego na roztokowy, odzyskując swój charakter z plejstocenu.

Wszystkie środowiska sedymentacyjne, nie tylko rzeczne, obecnie bardziej przypominają środowiska sedymentacyjne plejstocenu niż wczesnego holocenu. Tendencja ta nasila się. W

7