plik


Genetycznie uwarunkowane Genetycznie uwarunkowane indywidualne reakcje chorych indywidualne reakcje chorych na leki na leki Katedra i ZakBad Farmakologii Klinicznej Katedra i ZakBad Farmakologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego we WrocBawiu Uniwersytetu Medycznego we WrocBawiu Farmakogenetyka Farmakogenetyka (pharmacogenetics) (pharmacogenetics) dziaB farmakologii klinicznej, zajmujcy si dziaB farmakologii klinicznej, zajmujcy si wpBywem genotypu i fenotypu czBowieka na wpBywem genotypu i fenotypu czBowieka na dziaBanie i losy lekw w organizmie. dziaBanie i losy lekw w organizmie. Badania profilu farmakogenetycznego Badania profilu farmakogenetycznego - oznaczanie fenotypu - oznaczanie fenotypu Ilo[ wydalonej z moczem Ilo[ wydalonej z moczem substancji macierzystej substancji macierzystej WspBczynnik WspBczynnik metaboliczny metaboliczny (Metabolic Ratio-MR) Ilo[ wydalonych z moczem (Metabolic Ratio-MR) Ilo[ wydalonych z moczem metabolitw metabolitw Badania profilu farmakogenetycznego Badania profilu farmakogenetycznego - oznaczanie genotypu - oznaczanie genotypu metoda polimerazowej reakcji BaDcuchowej (Polymerase Chain Reaction - PCR) metoda analizy polimorfizmu dBugo[ci fragmentw restrykcyjnych (Restriction Fragment Length Polymorphism  RFLP) Sekwencje DNA Sekwencje DNA wystpujce w populacji wystpujce w populacji Typ zmutowany Typ zmutowany Typ dziki Typ dziki (mutated type-mut) (mutated type-mut) (wild type-wt) (wild type-wt) Homozygoty Homozygoty Homozygoty Homozygoty Heterozygoty Heterozygoty typu dzikiego typu zmutowanego typu dzikiego typu zmutowanego (wt/mut) (wt/mut) (wt/wt) (mut/mut) (wt/wt) (mut/mut) Genetycznie uwarunkowane zaburzenia Genetycznie uwarunkowane zaburzenia losw lekw w organizmie losw lekw w organizmie zmieniona ekspresja zmieniona ekspresja genu oporno[ci wielolekowej genu oporno[ci wielolekowej ABCB1 ABCB1 (ATP-Binding Cassette, subfamily B, member 1), (ATP-Binding Cassette, subfamily B, member 1), (Multi Drug Resistance 1  MDR1) (Multi Drug Resistance 1  MDR1) odpowiadajcego za wytwarzanie odpowiadajcego za wytwarzanie biaBka P-glikoproteiny (P-gp) biaBka P-glikoproteiny (P-gp) P-glikoproteina (P-gp) P-glikoproteina (P-gp) jest czBonkiem grupy kasetowych transporterw wi|cych ATP, z ktrego jest czBonkiem grupy kasetowych transporterw wi|cych ATP, z ktrego pochodzi energia umo|liwiajca transport przez bBon komrkow pochodzi energia umo|liwiajca transport przez bBon komrkow komrki prawidBowe (hepatocyty, komrki: proksymalnych kanalikw nerkowych, rbka komrki prawidBowe (hepatocyty, komrki: proksymalnych kanalikw nerkowych, rbka szczoteczkowego jelita cienkiego, jelita grubego, nadnerczy, [rdbBonka naczyD szczoteczkowego jelita cienkiego, jelita grubego, nadnerczy, [rdbBonka naczyD krwiono[nych mzgu i jder, Bo|yska, ukBadu hemopoetycznego  limfocyty B, T, krwiono[nych mzgu i jder, Bo|yska, ukBadu hemopoetycznego  limfocyty B, T, komrki NK, monocyty, komrki wielopotencjalne), komrki wielu nowotworw komrki NK, monocyty, komrki wielopotencjalne), komrki wielu nowotworw na zasadzie transportu aktywnego na zasadzie transportu aktywnego wyrzuca leki z komrek, zapobiegajc ich kumulacji wyrzuca leki z komrek, zapobiegajc ich kumulacji ma istotne znaczenie ma istotne znaczenie w procesie w procesie wchBaniania lekw wchBaniania lekw eliminacji lekw eliminacji lekw z jelita, z jelita, z moczem i |Bci z moczem i |Bci z krwi do mzgu z krwi do mzgu GBwne izoenzymy cytochromu P450 GBwne izoenzymy cytochromu P450 biorce udziaB biorce udziaB w metabolizmie wtrobowym: w metabolizmie wtrobowym: CYP 1A2 CYP 1A2 CYP 2C9 CYP 2C9 CYP 2C19 CYP 2C19 CYP 2D6 CYP 2D6 CYP 2E1 CYP 2E1 CYP 3A4 CYP 3A4 W zale|no[ci od stopnia utleniania sparteiny W zale|no[ci od stopnia utleniania sparteiny lub debrizochiny do hydroksymetabolitw lub debrizochiny do hydroksymetabolitw wyr|niono w populacji ludzkiej dwie wyr|niono w populacji ludzkiej dwie fenotypowo odmienne grupy: fenotypowo odmienne grupy: SBabi metabolizerzy Ekstensywni metabolizerzy SBabi metabolizerzy Ekstensywni metabolizerzy (Poor Metabolizers  PM) (Extensive Metabolizers-EM) (Poor Metabolizers  PM) (Extensive Metabolizers-EM) osoby zle, wolno, sBabo osoby dobrze, w znacznym osoby zle, wolno, sBabo osoby dobrze, w znacznym utleniajce leki stopniu utleniajce leki utleniajce leki stopniu utleniajce leki MRsparteiny > 20 MRsparteiny > 20 MRsparteiny < 20 MRsparteiny < 20 MRdebryzochiny > 12,3 MRdebryzochiny > 12,3 MRdebryzochiny < 12,3 MRdebryzochiny < 12,3 Tamoksyfen a izoenzym CYP2D6 Tamoksyfen a izoenzym CYP2D6 oksydacja do N-desmetyltamoksyfenu/ CYP3A4/5 oksydacja do N-desmetyltamoksyfenu/ CYP3A4/5 oksydacja do 4-hydroksytamoksyfenu/CYP2D6 oksydacja do 4-hydroksytamoksyfenu/CYP2D6 N-desmetyltamoksyfen  endoksyfen/CYP2D6 N-desmetyltamoksyfen  endoksyfen/CYP2D6 4-hydroksytamoksyfen  endoksyfen/CYP3A4/5 4-hydroksytamoksyfen  endoksyfen/CYP3A4/5 antyestrogenowa aktywno[ endoksyfenu i 4- antyestrogenowa aktywno[ endoksyfenu i 4- hydroksytamoksyfenu>tamoksyfenu hydroksytamoksyfenu>tamoksyfenu endoksyfen 5-10 krotnie>st|enie w osoczu od 4- endoksyfen 5-10 krotnie>st|enie w osoczu od 4- hydroksytamoksyfenu hydroksytamoksyfenu endoksyfen odpowiedzialny za aktywno[ endoksyfen odpowiedzialny za aktywno[ tamoksyfenu tamoksyfenu u sBabych metabolizerw (CYP2D6, genotyp PM/PM) - u sBabych metabolizerw (CYP2D6, genotyp PM/PM) - mniejsze st|enie endoksyfenu w porwnaniu z mniejsze st|enie endoksyfenu w porwnaniu z pacjentkami z prawidBowym metabolizmem pacjentkami z prawidBowym metabolizmem Tamoksyfen a izoenzym CYP2D6 Tamoksyfen a izoenzym CYP2D6 adiuwantowa monoterapia u chorych z pierwotnym, adiuwantowa monoterapia u chorych z pierwotnym, inwazyjnym rakiem piersi inwazyjnym rakiem piersi krtszy czas do nawrotu oraz czas wolny od choroby  krtszy czas do nawrotu oraz czas wolny od choroby  u pacjentek z obni|on aktywno[ci CYP2D6 u pacjentek z obni|on aktywno[ci CYP2D6 (PM/PM, IM/IM, IM/PM, EM/PM) w porwnaniu z (PM/PM, IM/IM, IM/PM, EM/PM) w porwnaniu z chorymi prawidBowo metabolizujcymi (IM/EM, chorymi prawidBowo metabolizujcymi (IM/EM, EM/EM) EM/EM) wikszy odsetek zgonw z powodu raka piersi  u wikszy odsetek zgonw z powodu raka piersi  u chorych z genotypem PM/PM w porwnaniu z chorych z genotypem PM/PM w porwnaniu z pacjentkami z genotypem EM/EM pacjentkami z genotypem EM/EM lepsza odpowiedz na leczenie inhibitorami aromatazy lepsza odpowiedz na leczenie inhibitorami aromatazy u chorych z genotypem PM/PM ni| tamoksyfenem u chorych z genotypem PM/PM ni| tamoksyfenem W zale|no[ci od stopnia acetylacji W zale|no[ci od stopnia acetylacji sulfadimidyny lub izoniazydu sulfadimidyny lub izoniazydu do metabolitw wyr|niono do metabolitw wyr|niono w populacji ludzkiej dwie fenotypowo w populacji ludzkiej dwie fenotypowo odmienne grupy: odmienne grupy: Szybcy acetylatorzy Wolni acetylatorzy Szybcy acetylatorzy Wolni acetylatorzy (Rapid Acetylators - RA) (Slow Acetylators - SA) (Rapid Acetylators - RA) (Slow Acetylators - SA) Genetycznie uwarunkowany polimorfizm Genetycznie uwarunkowany polimorfizm metylotransferazy tiopuryny metylotransferazy tiopuryny (TPMT) (TPMT) Substratami enzymu metylotransferazy Substratami enzymu metylotransferazy tiopuryny (Thiopurine S-Methyltransferase tiopuryny (Thiopurine S-Methyltransferase  TPMT) s leki przeciwnowotworowe:  TPMT) s leki przeciwnowotworowe: merkaptopuryna, tioguanina, azatiopryna. merkaptopuryna, tioguanina, azatiopryna. Genetycznie uwarunkowany polimorfizm Genetycznie uwarunkowany polimorfizm metylotransferazy tiopuryny metylotransferazy tiopuryny U osb z maB aktywno[ci TPMT (IM, PM), U osb z maB aktywno[ci TPMT (IM, PM), leczonych merkaptopuryn, tioguanin, leczonych merkaptopuryn, tioguanin, azatiopryn, w komrkach gromadz si azatiopryn, w komrkach gromadz si toksyczne metabolity (nukleotydy tioguaniny  toksyczne metabolity (nukleotydy tioguaniny  TG) hamujce czynno[ szpiku kostnego i TG) hamujce czynno[ szpiku kostnego i powodujc mielosupresj. powodujc mielosupresj. Genetycznie uwarunkowany polimorfizm Genetycznie uwarunkowany polimorfizm dehydrogenazy dihydropirymidyny dehydrogenazy dihydropirymidyny (DPD, dihydropyrimidine dehydrogenase) (DPD, dihydropyrimidine dehydrogenase) DPD*2A  najistotniejszy klinicznie allel, DPD*2A  najistotniejszy klinicznie allel, odpowiedzialny za zmniejszon aktywno[ enzymu odpowiedzialny za zmniejszon aktywno[ enzymu upo[ledzenie metabolizmu fluorouracylu upo[ledzenie metabolizmu fluorouracylu nasilenie toksyczno[ci cytostatyku  mielosupresja, nasilenie toksyczno[ci cytostatyku  mielosupresja, neurotoksyczno[ neurotoksyczno[ 4 razy wiksze ryzyko [miertelnej toksyczno[ci u 4 razy wiksze ryzyko [miertelnej toksyczno[ci u nosicieli allela DPD*2A po zastosowaniu nosicieli allela DPD*2A po zastosowaniu standardowych dawek fluorouracylu standardowych dawek fluorouracylu Afro-Amerykanie  najwiksza czstotliwo[ Afro-Amerykanie  najwiksza czstotliwo[ wystpowania allela DPD*2A, w populacji kaukaskiej  wystpowania allela DPD*2A, w populacji kaukaskiej  1/135 osobnikw 1/135 osobnikw Genetycznie uwarunkowany polimorfizm Genetycznie uwarunkowany polimorfizm glukuronylotransferazy UGT1A1 glukuronylotransferazy UGT1A1 (uridine diphosphate glucuronylotransferase, family 1, polypeptyde A1) (uridine diphosphate glucuronylotransferase, family 1, polypeptyde A1) UGT1A1*28  najistotniejszy klinicznie allel, UGT1A1*28  najistotniejszy klinicznie allel, odpowiedzialny za zmniejszon aktywno[ enzymu odpowiedzialny za zmniejszon aktywno[ enzymu (5-17 razy mniejsza szybko[ glukuronizacji u jego (5-17 razy mniejsza szybko[ glukuronizacji u jego nosicieli) nosicieli) upo[ledzenie metabolizmu irynotekanu upo[ledzenie metabolizmu irynotekanu nasilenie toksyczno[ci cytostatyku  ci|ka nasilenie toksyczno[ci cytostatyku  ci|ka biegunka, leukopenia, maBopBytkowo[ biegunka, leukopenia, maBopBytkowo[ wykrycie allela UGT1A1*28 przed rozpoczciem wykrycie allela UGT1A1*28 przed rozpoczciem leczenia mo|e uchroni pacjentw od ryzyka leczenia mo|e uchroni pacjentw od ryzyka toksyczno[ci, pozwoli na stosowanie mniejszych toksyczno[ci, pozwoli na stosowanie mniejszych dawek leku lub terapii alternatywnej dawek leku lub terapii alternatywnej Genetycznie uwarunkowany polimorfizm Genetycznie uwarunkowany polimorfizm aktywno[ci enzymw a ryzyko zachorowania aktywno[ci enzymw a ryzyko zachorowania szybki, ekstensywny metabolizm  aktywacja szybki, ekstensywny metabolizm  aktywacja prokarcynogenw lub zwizkw nietoksycznych do prokarcynogenw lub zwizkw nietoksycznych do karcynogenw lub zwizkw toksycznych, karcynogenw lub zwizkw toksycznych, detoksykacja karcynogenw lub zwizkw detoksykacja karcynogenw lub zwizkw toksycznych toksycznych wolny, sBaby metabolizm  gromadzenie w organizmie wolny, sBaby metabolizm  gromadzenie w organizmie toksycznych zwizkw lub ich metabolitw, toksycznych zwizkw lub ich metabolitw, wydBu|enie czasu nara|enia na dziaBanie wydBu|enie czasu nara|enia na dziaBanie karcynogenw w formie niezmienionej lub kierowanie karcynogenw w formie niezmienionej lub kierowanie ich na szlaki metaboliczne prowadzce do powstania ich na szlaki metaboliczne prowadzce do powstania nieszkodliwych metabolitw nieszkodliwych metabolitw Polimorfizm genu ABCB1 a ryzyko Polimorfizm genu ABCB1 a ryzyko wystpienia chorb wystpienia chorb Zmniejszona aktywno[ P-gp Zmniejszona aktywno[ P-gp przewlekBe wrzodziejce zapalenie jelita grubego przewlekBe wrzodziejce zapalenie jelita grubego rak nerki rak nerki rak jelita grubego rak jelita grubego Polimorfizm enzymw a ryzyko wystpienia chorb Polimorfizm enzymw a ryzyko wystpienia chorb Enzym Aktywno[ Enzym Aktywno[ du|a maBa du|a maBa rak: pBucF,G, wtrobyF,G, pcherza schizofreniaF F,G F,G F rak: pBuc , wtroby , pcherza schizofrenia CYP2D6 CYP2D6 moczowegoF, jdraF, jajnikaF, piersiF,G, F F F F,G moczowego , jdra , jajnika , piersi , ostra biaBaczka mieloblastycznaF,G, F,G ostra biaBaczka mieloblastyczna , astma atopowaG,F, alergiczny nie|yt G,F astma atopowa , alergiczny nie|yt nosaG,F, wole guzkowe tarczycyG, G,F G nosa , wole guzkowe tarczycy , choroba niedokrwienna sercaG, G choroba niedokrwienna serca , BuszczycaF, zespoBy psychiatryczne i F Buszczyca , zespoBy psychiatryczne i neurologiczneF F neurologiczne rak pcherza moczowegoF, F rak pcherza moczowego , rak: piersiF, jelita grubegoF, wtrobyF,G, F F F,G rak: piersi , jelita grubego , wtroby , NAT2 NAT2 nowotwory gBowy i szyiF,G, nowotwory gBowy i szyiF,G, prostatyF,G, ziarnica zBo[liwaF, chBoniak F prostatyF,G, ziarnica zBo[liwa , chBoniak |oBdkaF,G, krtaniF, pBucF, F,G F F |oBdka , krtani , pBuc , nieziarniczyF, stwardnienie rozsianeF, F F nieziarniczy , stwardnienie rozsiane , ostra biaBaczka ostra biaBaczka zespoBy korzenioweF F zespoBy korzeniowe limfoblastyczna (dzieci) F, limfoblastyczna (dzieci) F, atopowa astma atopowa astma oskrzelowaF, neuropatia F oskrzelowa , neuropatia cukrzycowaF, padaczkaF F F cukrzycowa , padaczka Zalety okre[lania polimorfizmu genetycznego Zalety okre[lania polimorfizmu genetycznego indywidualizacja farmakoterapii indywidualizacja farmakoterapii zmniejszenie liczby i nasilenia niepo|danych zmniejszenie liczby i nasilenia niepo|danych dziaBaD lekw u wolnych metabolizerw dziaBaD lekw u wolnych metabolizerw eliminacja subterapeutycznych st|eD lekw po eliminacja subterapeutycznych st|eD lekw po zastosowaniu standardowych dawek u bardzo zastosowaniu standardowych dawek u bardzo szybkich metabolizerw szybkich metabolizerw Zastosowanie kliniczne Zastosowanie kliniczne farmakogenetyki i farmakogenomiki farmakogenetyki i wykorzystanie testw farmakogenetycznych wykorzystanie testw farmakogenetycznych w celu zwikszenia w badaniach w celu zwikszenia w badaniach skuteczno[ci i bezpieczeDstwa nad nowymi skuteczno[ci i bezpieczeDstwa nad nowymi farmakoterapii lekami farmakoterapii lekami Zmiany dziaBania lekw Zmiany dziaBania lekw uwarunkowane zaburzeniami ich uwarunkowane zaburzeniami ich kinetyki kinetyki w stanach patologicznych w stanach patologicznych Patofarmakokinetyka Patofarmakokinetyka dziedzina farmakokinetyki klinicznej dziedzina farmakokinetyki klinicznej zajmujca si badaniem wpBywu zajmujca si badaniem wpBywu stanw patologicznych na losy lekw stanw patologicznych na losy lekw w organizmie w organizmie Modyfikacja dawek cytostatykw w zale|no[ci od Modyfikacja dawek cytostatykw w zale|no[ci od st|enia bilirubiny i aktywno[ci aminotransferazy st|enia bilirubiny i aktywno[ci aminotransferazy asparaginianowej asparaginianowej Odsetek dawki standardowej (%) Odsetek dawki standardowej (%) St|enie bilirubiny (mol/l) St|enie bilirubiny (mol/l) Lek Lek 26 26-51 51-86 >86 26 26-51 51-86 >86 AspAT (j.m.) AspAT (j.m.) 60 60-180 >180 wskazanie 60 60-180 >180 wskazanie fluorouracyl 100 100 100 nie stosowa fluorouracyl 100 100 100 nie stosowa cyklofosfamid 100 100 75 nie stosowa cyklofosfamid 100 100 75 nie stosowa metotreksat 100 100 75 nie stosowa metotreksat 100 100 75 nie stosowa daunorubicyna 100 75 50 nie stosowa daunorubicyna 100 75 50 nie stosowa doksorubicyna 100 50 20 nie stosowa doksorubicyna 100 50 20 nie stosowa winblastyna 100 50 nie stosowa nie stosowa winblastyna 100 50 nie stosowa nie stosowa winkrystyna 100 50 nie stosowa nie stosowa winkrystyna 100 50 nie stosowa nie stosowa etopozyd 100 50 nie stosowa nie stosowa etopozyd 100 50 nie stosowa nie stosowa Modyfikacja dawek cytostatykw w zale|no[ci od warto[ci Modyfikacja dawek cytostatykw w zale|no[ci od warto[ci filtracji kBbuszkowej filtracji kBbuszkowej Odsetek dawki standardowej (%) Odsetek dawki standardowej (%) Lek Lek Filtracja kBbuszkowa, GFR (ml/min) Filtracja kBbuszkowa, GFR (ml/min) 30-60 10-30 <10 30-60 10-30 <10 bleomycyna 75 75 50 bleomycyna 75 75 50 cisplatyna 50 nie stosowa nie stosowa cisplatyna 50 nie stosowa nie stosowa metotreksat 50 nie stosowa nie stosowa metotreksat 50 nie stosowa nie stosowa mitomycyna 75 75 50 mitomycyna 75 75 50 pochodne nie stosowa nie stosowa nie stosowa pochodne nie stosowa nie stosowa nie stosowa nitrozomocznika nitrozomocznika plikamycyna 75 75 50 plikamycyna 75 75 50 Dawkowanie karboplatyny Dawkowanie karboplatyny wzr Calverta wzr Calverta Calvert A.H., Newell D.R., Gumbrel L.A. i wsp.: Carboplatin dosage: prospective evaluation of a Calvert A.H., Newell D.R., Gumbrel L.A. i wsp.: Carboplatin dosage: prospective evaluation of a simple formula based on renal function. J. Clin. Oncol., 1989, 7, 1748-1756 simple formula based on renal function. J. Clin. Oncol., 1989, 7, 1748-1756 dawka (mg) = docelowy AUC (mg/ml x min) x dawka (mg) = docelowy AUC (mg/ml x min) x [GFR (ml/min) + 25] [GFR (ml/min) + 25] docelowe AUC: docelowe AUC: 7 (6-8) mg x min/ml, karboplatyna w 7 (6-8) mg x min/ml, karboplatyna w monoterapii, pacjent dotychczas nieleczony monoterapii, pacjent dotychczas nieleczony 4-6 mg x min/ml, kaboplatyna w monoterapii, 4-6 mg x min/ml, kaboplatyna w monoterapii, pacjent wcze[niej leczony pacjent wcze[niej leczony Chronofarmakologia kliniczna Chronofarmakologia kliniczna dziedzina zajmujca si zmianami dziedzina zajmujca si zmianami dziaBania lekw u ludzi w zale|no[ci od dziaBania lekw u ludzi w zale|no[ci od pory doby, pory roku pory doby, pory roku Pojcia zwizane Pojcia zwizane z chronofarmakologi kliniczn z chronofarmakologi kliniczn chronofarmakokinetyka, to zmiany losw leku w chronofarmakokinetyka, to zmiany losw leku w organizmie w zale|no[ci od rytmu dobowego, organizmie w zale|no[ci od rytmu dobowego, chronestezje, to rytmy wra|liwo[ci receptora, chronestezje, to rytmy wra|liwo[ci receptora, przepuszczalno[ci bBon i wewntrzkomrkowych przepuszczalno[ci bBon i wewntrzkomrkowych procesw metabolicznych, procesw metabolicznych, chronergia, to rytm koDcowego, zarwno po|danego, chronergia, to rytm koDcowego, zarwno po|danego, jak i niepo|danego, efektu dziaBania leku w jak i niepo|danego, efektu dziaBania leku w organizmie; zale|y on zarwno od organizmie; zale|y on zarwno od chronofarmakokinetyki, jak i chronestezji. chronofarmakokinetyki, jak i chronestezji. Chronofarmakoterapia Chronofarmakoterapia optymalizacja leczenia optymalizacja leczenia farmakologicznego poprzez farmakologicznego poprzez dawkowanie lekw dostosowane do dawkowanie lekw dostosowane do biorytmw organizmu biorytmw organizmu Rytm dobowy a wybrane parametry fizjologiczne Rytm dobowy a wybrane parametry fizjologiczne i objawy chorobowe i objawy chorobowe Andrys-Wawrzyniak I., JabBecka A., Wichrowska A.: Chronoterapia lekw przeciwblowych. Andrys-Wawrzyniak I., JabBecka A., Wichrowska A.: Chronoterapia lekw przeciwblowych. Farmacja WspBczesna, 2010, 3, 30-34 Farmacja WspBczesna, 2010, 3, 30-34 Junker U., Wirz S.: Chronobiology: influence of circadian rhytms on the therapy of severe pain. Junker U., Wirz S.: Chronobiology: influence of circadian rhytms on the therapy of severe pain. Journal of Oncology Pharmacy Practice, 2010, 16, 2, 81-87 Journal of Oncology Pharmacy Practice, 2010, 16, 2, 81-87 Objaw Rano PopoBudnie Wieczr Noc Objaw Rano PopoBudnie Wieczr Noc Temperatura ciaBa maks. min. Temperatura ciaBa maks. min. Ci[nienie ttnicze krwi maks. min. Ci[nienie ttnicze krwi maks. min. Czynno[ serca maks. min. Czynno[ serca maks. min. Napad astmatyczny min. maks. Napad astmatyczny min. maks. Bl w chorobie wrzodowej maks. Bl w chorobie wrzodowej maks. Bl w reumatoidalnym zapaleniu maks. Bl w reumatoidalnym zapaleniu maks. staww staww Bl w chorobie zwyrodnieniowej maks. Bl w chorobie zwyrodnieniowej maks. staww staww Bl porodowy maks. maks. Bl porodowy maks. maks. PrzewlekBy bl nowotworowy maks. PrzewlekBy bl nowotworowy maks. Fibromialgia maks. Fibromialgia maks. Zastosowanie chronoterapii Zastosowanie chronoterapii reumatoidalne zapalenie staww  NLPZ  reumatoidalne zapalenie staww  NLPZ  wieczorem wieczorem choroba zwyrodnieniowa staww  NLPZ  choroba zwyrodnieniowa staww  NLPZ  rano rano bl pooperacyjny (nowotwr narzdw rodnych bl pooperacyjny (nowotwr narzdw rodnych u kobiet)  morfina  8.00-12.00 (najwiksze u kobiet)  morfina  8.00-12.00 (najwiksze dawki); 0.00-4.00 (najmniejsze dawki) dawki); 0.00-4.00 (najmniejsze dawki) Cisplatyna Cisplatyna " przykBad leku o zwikszonej toksyczno[ci " przykBad leku o zwikszonej toksyczno[ci podczas stosowania we wczesnych godzinach podczas stosowania we wczesnych godzinach rannych rannych " rano jest wydalana w wikszym st|eniu " rano jest wydalana w wikszym st|eniu " jest bardziej nefrotoksyczna " jest bardziej nefrotoksyczna " wymioty wystpuj cz[ciej i trwaj dBu|ej po " wymioty wystpuj cz[ciej i trwaj dBu|ej po podaniu cisplatyny o godz. 6.00 ni| 18.00 podaniu cisplatyny o godz. 6.00 ni| 18.00 Farmakoterapia u osb Farmakoterapia u osb w starszym wieku w starszym wieku Leki a problemy zdrowotne osb starszych Leki a problemy zdrowotne osb starszych l upadki  neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne, benzodiazepiny, l upadki  neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne, benzodiazepiny, leki przeciwdrgawkowe, narkotyczne leki przeciwblowe leki przeciwdrgawkowe, narkotyczne leki przeciwblowe l nietrzymanie moczu  furosemid, leki przeciwhistaminowe, l nietrzymanie moczu  furosemid, leki przeciwhistaminowe, przeciwparkinsonowskie, neuroleptyki, blokery kanaBu przeciwparkinsonowskie, neuroleptyki, blokery kanaBu wapniowego, benzodiazepiny, narkotyczne leki przeciwblowe wapniowego, benzodiazepiny, narkotyczne leki przeciwblowe l hipotonia ortostatyczna  leki hipotensyjne, l hipotonia ortostatyczna  leki hipotensyjne, przeciwcukrzycowe, przeciwparkinsonowskie, przeciwcukrzycowe, przeciwparkinsonowskie, przeciwarytmiczne, trjpier[cieniowe leki przeciwdepresyjne, przeciwarytmiczne, trjpier[cieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory MAO, neuroleptyki inhibitory MAO, neuroleptyki l depresja  rezerpina, klonidyna, metyldopa, werapamil, l depresja  rezerpina, klonidyna, metyldopa, werapamil, nifedypina, haloperidol, chlorpromazyna, amantadyna, nifedypina, haloperidol, chlorpromazyna, amantadyna, bromokryptyna, kwas walproinowy, cymetydyna, indometacyna, bromokryptyna, kwas walproinowy, cymetydyna, indometacyna, diklofenak, buprenorfina, morfina, dekstrometorfan, diklofenak, buprenorfina, morfina, dekstrometorfan, metoklopramid, winkrystyna, winblastyna metoklopramid, winkrystyna, winblastyna l zaparcia  leki przeciwblowe (zwBaszcza opioidowe), l zaparcia  leki przeciwblowe (zwBaszcza opioidowe), przeciwdepresyjne, neuroleptyki, przeciwdrgawkowe, przeciwdepresyjne, neuroleptyki, przeciwdrgawkowe, przeciwparkinsonowskie, werapamil, zawierajce sole glinu i przeciwparkinsonowskie, werapamil, zawierajce sole glinu i wapnia, preparaty |elaza wapnia, preparaty |elaza BBdne koBo ordynacji lekowej BBdne koBo ordynacji lekowej u osb starszych u osb starszych spirala chorb i terapii spirala chorb i terapii wielochorobowo[ wielochorobowo[ nietypowa symptomatologia nietypowa symptomatologia trudno[ci diagnostyczne trudno[ci diagnostyczne korzystanie z porad wielu lekarzy korzystanie z porad wielu lekarzy samoleczenie samoleczenie wielolekowo[ wielolekowo[ niepo|dane dziaBania lekw niepo|dane dziaBania lekw zlecenie nowych lekw zlecenie nowych lekw zwikszone ryzyko wystpienia zwikszone ryzyko wystpienia powikBaD polekowych powikBaD polekowych Modyfikowanie dawek cytostatykw u osb starszych Modyfikowanie dawek cytostatykw u osb starszych (Eur.J.Cancer, 2007, 43(1), 14-34) (Eur.J.Cancer, 2007, 43(1), 14-34) Lek Dawka ustalona w oparciu o warto[ klirensu kreatyniny Lek Dawka ustalona w oparciu o warto[ klirensu kreatyniny (ml/min) (ml/min) 90-60 60-30 30-15 <15 90-60 60-30 30-15 <15 50-120 mg/m nie zaleca si, w razie nie zaleca si, w 50-120 mg/m nie zaleca si, w razie nie zaleca si, w cisplatyna cisplatyna co 3-6 tygodni konieczno[ci 25-60 mg/m co 3- razie konieczno[ci co 3-6 tygodni konieczno[ci 25-60 mg/m co 3- razie konieczno[ci 6 tygodni 25 mg/m 6 tygodni 25 mg/m 85 lub 100 mg/m co 2 tygodnie lub 130 mg/m2 co przeciwwskazana 85 lub 100 mg/m co 2 tygodnie lub 130 mg/m2 co przeciwwskazana oksaliplatyna oksaliplatyna 3 tygodnie 3 tygodnie 25 mg/m/d 20mg/m/d 15 mg/m/d 15 mg/m/d 25 mg/m/d 20mg/m/d 15 mg/m/d 15 mg/m/d fludarabina fludarabina (do|ylnie) (do|ylnie) 30-50 mg/m 24-40 mg/m 15-25 mg/m przeciwwskazany 30-50 mg/m 24-40 mg/m 15-25 mg/m przeciwwskazany metotreksat metotreksat Modyfikowanie dawek cytostatykw u osb starszych Modyfikowanie dawek cytostatykw u osb starszych (Eur.J.Cancer, 2007, 43(1), 14-34) (Eur.J.Cancer, 2007, 43(1), 14-34) Lek Dawka ustalona w oparciu o warto[ klirensu kreatyniny Lek Dawka ustalona w oparciu o warto[ klirensu kreatyniny (ml/min) (ml/min) 90-60 60-30 30-15 <15 90-60 60-30 30-15 <15 1250 mg/m 950 mg/m przeciwwskazana przeciwwskazana 1250 mg/m 950 mg/m przeciwwskazana przeciwwskazana kapecytabina kapecytabina co 12 h co 12 h co 12 h co 12 h 10-20 mg/m 7,5-15 mg/m 7,5-15 mg/m 5-10 mg/m 10-20 mg/m 7,5-15 mg/m 7,5-15 mg/m 5-10 mg/m bleomycyna bleomycyna Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb w podeszBym wieku w podeszBym wieku nale|y stosowa mo|liwie jak najmniejsz nale|y stosowa mo|liwie jak najmniejsz liczb lekw, unika polifarmakoterapii liczb lekw, unika polifarmakoterapii zwikszajcej ryzyko powikBaD i niepo|danych zwikszajcej ryzyko powikBaD i niepo|danych interakcji lekw, interakcji lekw, Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb w podeszBym wieku c.d. w podeszBym wieku c.d. nale|y rozpoczyna leczenie wcze[nie od nale|y rozpoczyna leczenie wcze[nie od najmniejszych skutecznych dawek i stopniowo najmniejszych skutecznych dawek i stopniowo je zwiksza w miar potrzeby w my[l zasady je zwiksza w miar potrzeby w my[l zasady  start low, go slow , dawki lekw musz by  start low, go slow , dawki lekw musz by indywidualizowane, indywidualizowane, Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb w nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb w podeszBym wieku c.d. podeszBym wieku c.d. unika lekw o wskim wspBczynniku unika lekw o wskim wspBczynniku leczniczym, ktrych stosowanie wi|e si ze leczniczym, ktrych stosowanie wi|e si ze zwikszonym ryzykiem toksyczno[ci, zwikszonym ryzykiem toksyczno[ci, unika lekw o wtpliwym dziaBaniu, unika lekw o wtpliwym dziaBaniu, nie przedBu|a leczenia bez wyraznej potrzeby, nie przedBu|a leczenia bez wyraznej potrzeby, Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb w podeszBym wieku c.d. w podeszBym wieku c.d. wybra posta leku Batw do dawkowania, (np. wybra posta leku Batw do dawkowania, (np. pByn dawkowany By|kami lub By|eczkami, pByn dawkowany By|kami lub By|eczkami, zawiesin lub czopek przy trudno[ciach z zawiesin lub czopek przy trudno[ciach z poBykaniem), a ponadto zaleci najprostszy, Batwy poBykaniem), a ponadto zaleci najprostszy, Batwy do zapamitania sposb za|ywania lekw, do zapamitania sposb za|ywania lekw, najlepiej jak najrzadziej w cigu doby (1 do 2 razy najlepiej jak najrzadziej w cigu doby (1 do 2 razy dziennie) i obja[ni to choremu dokBadnie na dziennie) i obja[ni to choremu dokBadnie na pi[mie, pi[mie, Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich Podstawowe zasady i [rodki ostro|no[ci, jakich nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb nale|y przestrzega podczas farmakoterapii osb w podeszBym wieku c.d. w podeszBym wieku c.d. stale kontrolowa leczenie, sprawdza czy stale kontrolowa leczenie, sprawdza czy chory przestrzega zaleceD lekarza, sprawdza chory przestrzega zaleceD lekarza, sprawdza instrukcje dotychczasowego sposobu instrukcje dotychczasowego sposobu za|ywania lekw, modyfikowa sposb za|ywania lekw, modyfikowa sposb stosowania lekw, stosowania lekw, kontrolowa stan kliniczny pacjenta, stan kontrolowa stan kliniczny pacjenta, stan czynno[ciowy wtroby, serca, nerek oraz czynno[ciowy wtroby, serca, nerek oraz innych narzdw. innych narzdw.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
materiały dydaktyczne do wykładów
Wybór materiałów z zakresu ćwiczeń Wykład 2
I rok wyklad 2
I rok wyklad 5
materialy uzupelniajace do wykladu
Materialy Specjalne 07 wyklad
Materiały uzupełniające do wykładu z Rezerw w rachunkowości
Jerzy Pogonowski Dwa paradygmaty metalogiki Materiały pomocnicze do wykładów 2 5
I rok wyklad 4
Materiały pomocnicze do wykładów
Mikołaj Rybaczuk Materiały do ćwiczeń i wykładów ze statystyki Politechnika BIałostocka
I rok wyklad 1
MATERIAŁY PRODUKCYJNE ODLEWNICTWO WYKŁAD
I rok wyklad 7
Gibas M Chemia makroczasteczek Materiały pomocnicze do wykładu
I rok wyklad 8
2016 Padaczka 5 ROK WYKŁAD

więcej podobnych podstron