ÿþ0 9 . 1 1 . 2 0 0 9
9 l i s t o p a d a 2 0 0 9
1 6 : 3 8
F i l o z o f o w i e K o Ba W i e d e Ds k i e g o p o d j l i s i z b u d o w a n i a r z e t e l n e j n a u k i z g o d n e j z e m p i r y z m e m . I c h
z a m i a r y s i n i e p o w i o d By , j e d n a k |e p r z y c z y n i l i s i z n a c z n i e d o w z r o s t u w i e d z y o n a u c e i m o |l i w o [c i j e j
b u d o w y n a p o d s t a w a c h e m p i r y c z n y c h . K o Bo W i e d e o s k i e b y Bo r u c h e m f i l o z o f i c z n y m a n i e s z k o B.
W y d a w a Bo s i , |e s t w o r z y l i f i l o z o f i , k t ó r a w r e s z c i e r o z w i z u j e w s z y s t k i e d o t y c h c z a s o w e p r o b l e m y . W
1 9 0 7 r o k u w j e d n e j z w i e d e o s k i c h k a w i a r n i z a c z By s i o d b y w a d r e g u l a r n e s p o t k a n i a m Bo d y c h
n a u k o w c ó w i f i l o z o f ó w ( d o p i e r o w 1 9 2 2 z a w i z a Bo s i o n o f o r m a l n i e ) : F i l i p F r a n z , H a n s , O t t o N e u r a t h
( f i z y k , m a t e m a t y k , e k o n o m i s t a ) . G Bó w n r o l w 1 9 2 2 o d g r y w a B S c h l i c k ( O f u n d a m e n c i e p o z n a n i a ) .
P ó zn i e j : W i k t o r C r a f t , K a u f m a n , R a i d e m a i s t e r , H e m p e l , R u d o l f C a r n a p . O r g a n i z o w a n e b y B t a k |e
r e g u l a r n e z j a z d y . B a r d z o s z y b k o c z Bo n k o w i e z d o b y l i s o b i e o g ó l n r e n o m .
F i l o z o f i K o Ba W i e d e o s k i e g o n a z y w a n o e m p i r y z m e m l o g i c z n y m ( o d : L o c k e , H u m e , B e r k e l e y / R u s s e l l ,
F r e g e , W i t t g e n s t e i n ) . Z a j m o w a l i s i g Bó w n i e n a u k i p o z n a n i e m r z e t e l n y m . C e l e m b y Bo s t w o r z e n i e
p i e r w s z e j w d z i e j a c h f i l o z o f i i n a u k o w e j , k t ó r a p o d o b n i e j a k n a u k a b y Ba b y d z i e Be m s y s t e m a t y c z n i e
w s p ó Bp r a c u j c e j w s p ó l n o t y , a n i e n i e w y b i t n y c h j e d n o s t e k . T a f i l o z o f i a ( w i e d z a f i l o z o f i c z n a ) b y Ba b y
i n t e r s u b i e k t y w n i e z r o z u m i a Ba i o s i g a Ba p o s t p ( t a k j a k n a u k a ) . N a u k o w a f i l o z o f i a n i e b y Ba b y j e d n a k
n a u k , p o n i e w a | w i e d z y o [w i e c i e d o s t a r c z a j n a u k i s z c z e g ó Bo w e . W s z e l k i e p r ó b y p o w i e d z e n i a c z e g o [
g Bb s z e g o , o g ó l n i e j s z e g o n i | m ó w i n a u k i p r z y r o d n i c z e , p r o w a d z t y l k o d o z Bu d z e o u d a j c y c h w i e d z
( m e t a f i z y k a ) . M e t a f i z y k a m i a Ba b y d z a t e m e l i m i n o w a n a ( a b y Bo n i w s z y s t k o , c o n i e b y Bo w y p r o w a d z o n e
z n a u k e m p i r y c z n y c h ) . C e l e m f i l o z o f i i n a u k o w e j a w i c i m e t o d o l o g i i n a u k o w e j j e s t z a t e m w a l k a z
m e t a f i z y k . G Bo s i l i o n i w m y [l e m p i r y z m u , |e w s z e l k a p r a w d z i w a w i e d z a w y w o d z i s i z d a n y c h
z m y s Bo w y c h . K l a s y c z n y e m p i r y z m ( L o c k e , H u m e , B e r k e l e y ) p o s z u k i w a B z a s a d i n d u k c j i , k t ó r e m i a By
p r z e p r o w a d z i d d a n e z m y s Bo w e w w i e d z . E m p i r y [c i l o g i c z n i n a p e w n y m e t a p i e o d r z u c i l i i n d u k c j j a k o
p r o c e s p s y c h o l o g i c z n y . S p o s ó b d o c h o d z e n i a d o t w i e r d z e o n i e m a w a r t o [c i p o z n a w c z y c h . N a l e |y
a n a l i z o w a d t w i e r d z e n i a n a u k i i j e o c e n i a d . J e s t t o m e t o d a w e r y f i k a c j i a n i e w y p r o w a d z a l n o [c i . M e t o d a
o c e n a z d a o n a u k i t o j e s t a n a l i z a l o g i c z n a . M a o n a p r o w a d z i d d o t e g o , |e b y w z d a n i a c h n a u k i w y o d r b n i d
s k Ba d n i k l o g i c z n y , a n a l i t y c z n y ( t a u t o l o g i e ) i s k Ba d n i k e m p i r y c z n y ( k t ó r e n a l e |a Bo e m p i r y c z n i e
p o t w i e r d z a d ) . P r z y j m o w a l i z a W i t t g e n s t e i n e m , |e p r a w a l o g i k i i r ó w n a n i a m a t e m a t y c z n e t o t e n s a m t y p
z d a o , k t ó r y o k r e [l a l i t a u t o l o g i a m i ( z a w s z e p r a w d z i w e n i e z a l e |n i e o d s k Ba d n i k ó w , s p e Bn i a j c e
a n a l i t y c z n o [d a p r i o r y c z n ) . J e |e l i w i e d z a l o g i c z n a i m a t e m a t y c z n a n i e w n o s z n i c z e g o o [w i e c i e , t o
m o |n a s t o s o w a d j e d o z d a o e m p i r y c z n y c h . P o c z t k o w o p r z y j m o w a n o , |e j e s t j e d n a l o g i k a
o d z w i e r c i e d l a j c a o b i e k t y w n e p r a w a p r a w d y , a l e p o w s t a n i e r ó |n y c h l o g i k w p By n Bo n a t o , |e z a c z t o
p r z y j m o w a d k o n w e n c j o n a l i s t y c z n d e f i n i c j p r a w d y i r o z u m i e n i e t a u t o l o g i i ( t w i e r d z e n i a z a w s z e
p r a w d z i w e n a m o c y p e w n y c h p o s t u l a t ó w j z y k o w y c h , k t ó r e s t a n o w i u k r y t e d e f i n i c j e p o j d s y s t e m u ) .
Z d a n i a j z y k a p o d z i e l o n o n a ( z a W i t t g e n s t e i n e m ) : 1 ) s e n s o w n e - k r y t e r i u m e m p i r y c z n e - p r z e d s t a w i a j c e
f a k t y , i s t n i e j e j e d n o z n a c z n e p r z y p o r z d k o w a n i e z d a n i a s e n s o w n e g o d o f a k t u ( " t a k - n i e " ) ( j z y k - [w i a t ,
o d n i e s i e n i e d o r z e c z y w i s t o [c i ) ; 2 ) b e z s e n s o w n e - t a u t o l o g i e s n p . b e z s e n s o w n e , b o e m p i r y c z n i e n i c n i e
m ó w i o [w i e c i e , c o n i e z n a c z y , |e s z Be - t a k s a m o t w i e r d z e n i a m a t e m a t y c z n e ; 3 ) n i e d o r z e c z n o [c i -
n a l e |y j e w y e l i m i n o w a d z n a u k i , n i c n i e m ó w i o [w i e c i e , n i e p o k a z u j t e | |a d n y c h p r a w i d Bo w o [c i
j z y k o w y c h ( m e t a f i z y k a , r e l i g i a ) .
O g ó l n e z d a n i a e m p i r y c z n e , s e n s o w n e m o g b y d b a r d z i e j z Bo |o n e , a l e m u s z s p e Bn i a d j e d e n w a r u n e k -
m u s z s i d a d p r z e d s t a w i d j a k o f u n k c j a p r a w d z i w o [c i o w a z d a o e l e m e n t a r n y c h ( n i e d a s i i c h r o z Bo |y d ,
s t w i e r d z a j j e d e n f a k t ) . Z d a n i a e l e m e n t a r n e s w g e m p i r y s t ó w l o g i c z n y c h o p i s a m i d a n y c h z m y s Bo w y c h .
R ó |n i e j e n a z y w a n o , n p . z d a n i a o b s e r w a c y j n e ( z d a n i a o w r a |e n i a c h z m y s Bo w y c h ) . J a k j e d n a k p r z e j [d o d
w r a |e o z m y s Bo w y c h d o z d a o j z y k a ( n a u k a j e s t b o w i e m s y s t e m e m z d a o ) ? G d z i e t u m a b y d o b s e r w a c j a
s k o r o j e j w y n i k i e m s t y l k o n a s z e w r a |e n i a z m y s Bo w e ? T r z e b a z b l i |y d s i z d w ó c h s t r o n . Z e z d a o
o g ó l n y c h m o |n a w y p r o w a d z i d z d a n i a j e d n o s t k o w e o f a k t a c h . Z d r u g i e j s t r o n y n a s z e w r a |e n i a z m y s Bo w e
t e | m u s i m y z a m i e n i d n a z d a n i a . T e z d a n i a m i a By b y d s p e c y f i c z n e - p r o t o k o l a r n e . W a |n e b y Bo , |e b y n i e
w p r o w a d z a d d o n i c h |a d n e j i n t e r p r e t a c j i , b o o n a w p r o w a d z a f a Bs z . W i e r z o n o p o c z t k o w o , |e z t y c h z d a o
m o |n a w y p r o w a d z i d d r o g i n d u k c j i i k o l e j n y c h u o g ó l n i e o n a j p i e r w z d a n i a o j e d n o s t k o w y c h f a k t a c h .
O z d a n i a p r o t o k o l a r n e t r w a B s p ó r . P o c z t k o w o u z n a w a n o , |e z d a n i a e m p i r y c z n e m a j b y d p u n k t e m
w y j [c i a w n a u c e . O k a z a Bo s i , |e t o j e s t n i e d o u t r z y m a n i a . P o p i e r w s z e - n i e z u p e Bn i e e m p i r y c z n e z d a n i a
s p o c z t k i e m n a u k i , p o d r u g i e - z d a n i a p r o t o k o l a r n e m a j s Bu |y d n i e d o w y p r o w a d z a n i a t e o r i i , a l e d o j e j
w e r y f i k a c j i . Z a c z Bo s i m ó w i d , |e z d a n i a o g ó l n e s h i p o t e z a m i w s t o s u n k u d o z d a o j e d n o s t k o w y c h . W r a z
F i l o z o f i a i m e t o d o l o g i a n a u k e m p i r y c z n y c h S t r o n a 1
w e r y f i k a c j i . Z a c z Bo s i m ó w i d , |e z d a n i a o g ó l n e s h i p o t e z a m i w s t o s u n k u d o z d a o j e d n o s t k o w y c h . W r a z
z t y m z a u w a |o n o , |e w t a k i m r a z i e t a k s a m o z d a n i a o f a k t a c h s h i p o t e z w s t o s u n k u d o z d a o o d a n y c h
z m y s Bo w y c h . J a k z a t e m t e h i p o t e z y w e r y f i k o w a d ? M a o n a p o l e g a d n a p o r ó w n a n i u z d a n i a z
d o [w i a d c z e n i e m . O g ó l n e g o z d a n i a z d o [w i a d c z e n i e m p o r ó w n a d s i j e d n a k n i e . C o z n i m z r o b i d ? D r o g
d e d u k c j i w y p r o w a d z i d z n i e g o z d a n i a m n i e j o g ó l n e . W k o n s e k w e n c j i d o c h o d z i m y d o z d a o o f a k t a c h a
n a s t p n i e d o z d a o p r o t o k o l a r n y c h ( w e r y f i k a c j a ) . S c h l i c k t e k o o c z c e z d a n i a w e r y f i k u j c e n a z y w a B
k o n s t a t a c j a m i .
W j a k i m j z y k u p o w i n n a b y d n a u k a b u d o w a n a ? W t a k i m , z k t ó r e g o b y By b y w y e l i m i n o w a n e w s z y s t k i e
w y p o w i e d z i m e t a f i z y c z n e ( w k t ó r y c h w y s t p u j t e r m i n y n i e o b s e r w a c y j n e - a l e t u t e | j e s t s p ó r o t o , j a k i e
t e r m i n y s o b s e r w a c y j n e ) . O s t a t e c z n i e t a p r ó b a o k a z a Ba s i n i e w y k o n a l n a .
W Ba [c i w i e t o , c o p o z o s t a j e w f i l o z o f i i t o m e t o d o l o g i a p o l e g a j c a n a a n a l i z i e l o g i c z n e j t e k s t ó w
n a u k o w y c h . O d r ó |n i a o n a w z a s a d n i c z y s p o s ó b e m p i r y z m l o g i c z n y o d w e r s j i w c z e [n i e j s z y c h . A n a l i z a t a
m a w y k a z a d , |e z d a n i a f o r m u Bo w a n e p r z e z n a u k o d d z i e l a i s t o t n a g r a n i c a o d z d a o m e t a f i z y c z n y c h . S e n s
z d a o n a u k i d a s i o k r e [l i d w w y n i k u r e d u k c j i t y c h z d a o d o z d a o p r o t o k o l a r n y c h . T e n s t a n i d e a l n y n i e
w y s t p u j e j e s z c z e w n a u c e , d l a t e g o f i l o z o f i a i m e t o d o l o g i a m o g i s t n i e d . C e l e m a n a l i z y l o g i c z n e j j e s t
u w a l n i a n i e n a u k i o d m e t a f i z y k i . T a a n a l i z a m u s i u w z g l d n i d c o k r y j e s i z a f a k t y c z n y m i z d a n i a m i
n a u k o w y m i , j a k i e g o t y p u n i e j a s n e z a Bo |e n i a c z y u o g ó l n i e n i a . O d k r y j e s i t o p o d o k o n a n i u p r z e k Ba d u
f a k t y c z n y c h z d a o n a u k i n a j z y k o b s e r w a c y j n y .
S c h l i c k d o s z e d B w k o o c u d o w n i o s k u , |e n a u k a n i e p o w i n n a b y d o s a d z o n a n a n i e z m i e n n y c h
f u n d a m e n t a c h , t y l k o p o w i n n a b y d " Bo d z i , k t ó r e j e l e m e n t y w y m i e n i a s i n a p e Bn y m m o r z u " .
F i l o z o f i a i m e t o d o l o g i a n a u k e m p i r y c z n y c h S t r o n a 2