plik


ÿþ09.11.2009 9 listopada 2009 16:38 Filozofowie KoBa WiedeDskiego podjli si zbudowania rzetelnej nauki zgodnej z empiryzmem. Ich zamiary si nie powiodBy, jednak|e przyczynili si znacznie do wzrostu wiedzy o nauce i mo|liwo[ci jej budowy na podstawach empirycznych. KoBo Wiedeoskie byBo ruchem filozoficznym a nie szkoB. WydawaBo si, |e stworzyli filozofi, która wreszcie rozwizuje wszystkie dotychczasowe problemy. W 1907 roku w jednej z wiedeoskich kawiarni zaczBy si odbywad regularne spotkania mBodych naukowców i filozofów (dopiero w 1922 zawizaBo si ono formalnie): Filip Franz, Hans, Otto Neurath (fizyk, matematyk, ekonomista). GBówn rol w 1922 odgrywaB Schlick (O fundamencie poznania). Pózniej: Wiktor Craft, Kaufman, Raidemaister, Hempel, Rudolf Carnap. Organizowane byB tak|e regularne zjazdy. Bardzo szybko czBonkowie zdobyli sobie ogóln renom. Filozofi KoBa Wiedeoskiego nazywano empiryzmem logicznym (od: Locke, Hume, Berkeley/Russell, Frege, Wittgenstein). Zajmowali si gBównie nauk i poznaniem rzetelnym. Celem byBo stworzenie pierwszej w dziejach filozofii naukowej, która podobnie jak nauka byBaby dzieBem systematycznie wspóBpracujcej wspólnoty, a nie nie wybitnych jednostek. Ta filozofia (wiedza filozoficzna) byBaby intersubiektywnie zrozumiaBa i osigaBa postp (tak jak nauka). Naukowa filozofia nie byBaby jednak nauk, poniewa| wiedzy o [wiecie dostarczaj nauki szczegóBowe. Wszelkie próby powiedzenia czego[ gBbszego, ogólniejszego ni| mówi nauki przyrodnicze, prowadz tylko do zBudzeo udajcych wiedz (metafizyka). Metafizyka miaBa byd zatem eliminowana (a byBo ni wszystko, co nie byBo wyprowadzone z nauk empirycznych). Celem filozofii naukowej a wic i metodologii naukowej jest zatem walka z metafizyk. GBosili oni w my[l empiryzmu, |e wszelka prawdziwa wiedza wywodzi si z danych zmysBowych. Klasyczny empiryzm (Locke, Hume, Berkeley) poszukiwaB zasad indukcji, które miaBy przeprowadzid dane zmysBowe w wiedz. Empiry[ci logiczni na pewnym etapie odrzucili indukcj jako proces psychologiczny. Sposób dochodzenia do twierdzeo nie ma warto[ci poznawczych. Nale|y analizowad twierdzenia nauki i je oceniad. Jest to metoda weryfikacji a nie wyprowadzalno[ci. Metoda ocena zdao nauki to jest analiza logiczna. Ma ona prowadzid do tego, |eby w zdaniach nauki wyodrbnid skBadnik logiczny, analityczny (tautologie) i skBadnik empiryczny (które nale|aBo empirycznie potwierdzad). Przyjmowali za Wittgensteinem, |e prawa logiki i równania matematyczne to ten sam typ zdao, który okre[lali tautologiami (zawsze prawdziwe niezale|nie od skBadników, speBniajce analityczno[d aprioryczn). Je|eli wiedza logiczna i matematyczna nie wnosz niczego o [wiecie, to mo|na stosowad je do zdao empirycznych. Pocztkowo przyjmowano, |e jest jedna logika odzwierciedlajca obiektywne prawa prawdy, ale powstanie ró|nych logik wpBynBo na to, |e zaczto przyjmowad konwencjonalistyczn definicj prawdy i rozumienie tautologii (twierdzenia zawsze prawdziwe na mocy pewnych postulatów jzykowych, które stanowi ukryte definicje pojd systemu). Zdania jzyka podzielono na (za Wittgensteinem): 1)sensowne - kryterium empiryczne - przedstawiajce fakty, istnieje jednoznaczne przyporzdkowanie zdania sensownego do faktu ("tak-nie") (jzyk-[wiat, odniesienie do rzeczywisto[ci); 2)bezsensowne - tautologie s np. bezsensowne, bo empirycznie nic nie mówi o [wiecie, co nie znaczy, |e s zBe - tak samo twierdzenia matematyczne; 3) niedorzeczno[ci - nale|y je wyeliminowad z nauki, nic nie mówi o [wiecie, nie pokazuj te| |adnych prawidBowo[ci jzykowych (metafizyka, religia). Ogólne zdania empiryczne, sensowne mog byd bardziej zBo|one, ale musz speBniad jeden warunek - musz si dad przedstawid jako funkcja prawdziwo[ciowa zdao elementarnych (nie da si ich rozBo|yd, stwierdzaj jeden fakt). Zdania elementarne s wg empirystów logicznych opisami danych zmysBowych. Ró|nie je nazywano, np. zdania obserwacyjne (zdania o wra|eniach zmysBowych). Jak jednak przej[d od wra|eo zmysBowych do zdao jzyka (nauka jest bowiem systemem zdao)? Gdzie tu ma byd obserwacja skoro jej wynikiem s tylko nasze wra|enia zmysBowe? Trzeba zbli|yd si z dwóch stron. Ze zdao ogólnych mo|na wyprowadzid zdania jednostkowe o faktach. Z drugiej strony nasze wra|enia zmysBowe te| musimy zamienid na zdania. Te zdania miaBy byd specyficzne - protokolarne. Wa|ne byBo, |eby nie wprowadzad do nich |adnej interpretacji, bo ona wprowadza faBsz. Wierzono pocztkowo, |e z tych zdao mo|na wyprowadzid drog indukcji i kolejnych uogólnieo najpierw zdania o jednostkowych faktach. O zdania protokolarne trwaB spór. Pocztkowo uznawano, |e zdania empiryczne maj byd punktem wyj[cia w nauce. OkazaBo si, |e to jest nie do utrzymania. Po pierwsze - niezupeBnie empiryczne zdania s pocztkiem nauki, po drugie - zdania protokolarne maj sBu|yd nie do wyprowadzania teorii, ale do jej weryfikacji. ZaczBo si mówid, |e zdania ogólne s hipotezami w stosunku do zdao jednostkowych. Wraz Filozofia i metodologia nauk empirycznych Strona 1 weryfikacji. ZaczBo si mówid, |e zdania ogólne s hipotezami w stosunku do zdao jednostkowych. Wraz z tym zauwa|ono, |e w takim razie tak samo zdania o faktach s hipotez w stosunku do zdao o danych zmysBowych. Jak zatem te hipotezy weryfikowad? Ma ona polegad na porównaniu zdania z do[wiadczeniem. Ogólnego zdania z do[wiadczeniem porównad si jednak nie. Co z nim zrobid? Drog dedukcji wyprowadzid z niego zdania mniej ogólne. W konsekwencji dochodzimy do zdao o faktach a nastpnie do zdao protokolarnych (weryfikacja). Schlick te kooczce zdania weryfikujce nazywaB konstatacjami. W jakim jzyku powinna byd nauka budowana? W takim, z którego byByby wyeliminowane wszystkie wypowiedzi metafizyczne (w których wystpuj terminy nieobserwacyjne - ale tu te| jest spór o to, jakie terminy s obserwacyjne). Ostatecznie ta próba okazaBa si niewykonalna. WBa[ciwie to, co pozostaje w filozofii to metodologia polegajca na analizie logicznej tekstów naukowych. Odró|nia ona w zasadniczy sposób empiryzm logiczny od wersji wcze[niejszych. Analiza ta ma wykazad, |e zdania formuBowane przez nauk oddziela istotna granica od zdao metafizycznych. Sens zdao nauki da si okre[lid w wyniku redukcji tych zdao do zdao protokolarnych. Ten stan idealny nie wystpuje jeszcze w nauce, dlatego filozofia i metodologia mog istnied. Celem analizy logicznej jest uwalnianie nauki od metafizyki. Ta analiza musi uwzgldnid co kryje si za faktycznymi zdaniami naukowymi, jakiego typu niejasne zaBo|enia czy uogólnienia. Odkryje si to po dokonaniu przekBadu faktycznych zdao nauki na jzyk obserwacyjny. Schlick doszedB w koocu do wniosku, |e nauka nie powinna byd osadzona na niezmiennych fundamentach, tylko powinna byd "Bodzi, której elementy wymienia si na peBnym morzu". Filozofia i metodologia nauk empirycznych Strona 2

Wyszukiwarka