3149489159

zapisu (nagranie dźwięku lub obrazu i dźwięku) pozwala na bogatszą analizę jakościową uzyskanych danych.

Do podstawowych danych z wywiadu należą (Szustrowa, 1991):

■    Treść wypowiedzi,

■    Kontekst wypowiedzi (obejmujący poprzedzające ją pytanie lub towarzyszące jej

emocje),

■    Forma wypowiedzi,

■    Zachowania niewerbalne (mowa ciała, ton głosu, fluencja językowa, wygląd osoby

badanej),

■    Recypatia (wrażenia jakie osoba badany wywiera na diagnoście).

Treść wypowiedzi, a więc to, co badany powiedział, to nie tylko fakty ale również jego odczucia, myśli, opinie, wnioski. Podczas stosowania wywiadu, który pozwala na pytania w reakcji na odpowiedź osoby badanej i swobodne jej wypowiedzi warto na bieżąco odróżniać fakty od opinii. Przykładowo: informacja od matki, że jej dziecko jest złośliwe, jest oceną, a psycholog powinien dotrzeć do konkretnych zachowań, na których ocena ta została oparta. Znajomość opinii rodziców wiele wnosi w proces diagnostyczny (dzięki niej widzimy m.in., jakie wymagania są stawiane dzieciom, jakie systemy wartości funkcjonują w rodzinie) pod warunkiem, że poznamy również fakty, a więc konkretne zachowania dziecka, na których ocena rodzica była oparta. W dotarciu do tych informacji może pomóc stosowanie tzw. pytań sokratejskich. Paul (1993, za: Paluchowski, 2007) wymienia następujące przykłady pytań sokratejskich:

■    Badanie przyczyn i dowodów, pytania typu: „Jakie masz powody, żeby tak mówić?”, „Skąd się wzięło twoje przekonanie, że....?”, „Jak do tego doszedłeś?”.

■    Pytania wyjaśniające typu: „Co rozumiesz przez...?”, „Czy możesz podać jakiś przykład?”, „Czy możesz powiedzieć o tym coś więcej?”.

■    Badanie implikacji i następstw: „Jakie są konsekwencje...?”, „Jeśli wystąpiło..., to co jeszcze może się zdarzyć?”.

■    Sondowanie założeń, pytania typu: „Czy można zakładać coś innego?”, „Czy twoje rozumowanie oparte jest na tym, że... ?”.

Jak wcześniej wspomniałam, warto rozróżnienia między faktami a opiniami dokonywać na bieżąco. Wtedy, poprzez kolejne pytania, możemy dotrzeć do faktów. Podczas następnego spotkania z różnych przyczyn (np. wycofania się rodzica z kontaktu) możemy nie mieć możliwości powrotu do tematu.

1