3813100252

WSTĘP

Przedsiębiorstwo jako podstawowy element życia gospodarczego ewaluowało na przestrzeni lat, będąc jednocześnie przedmiotem badań i rozważań świata nauki. Fundamentem do współczesnego postrzegania przedsiębiorstwa jako systemu otwartego był nurt neoklasyczny teorii ekonomii. Zakładał on, iż przedsiębiorstwo działa na rynku doskonale konkurencyjnym, a wszelkie zachowania na tym rynku są efektem wyłącznie mechanizmów cenowych. Prostota tego modelu, jak i mnogość ograniczeń, rozumianych jako wyłączenia z badań zmiennych pozaekonomicznych, czy czynników kształtujących procesy decyzyjne wewnątrz przedsiębiorstwa doprowadziła do wykształcenia się nowych podejść w teoretycznych rozważaniach na temat przedsiębiorstwa. Do głównych teorii, powstałych na fundamentach ekonomii neoklasycznej zalicza się: menedżerskie teorie firmy, behawioralną teorię firmy, teorię agencji, teorię praw własności i teorię kosztów transakcyjnych.

Rozszerzenie skali działalności przedsiębiorstw ¹ doprowadziło do rozdzielenia funkcji własności i zarządzania, co zwiększyło zapotrzebowanie na rzetelne informacje prezentowane w sprawozdaniach finansowych spółek. Model współczesnego przedsiębiorstwa zakłada istnienie sieci kontraktów pomiędzy różnymi interesariuszami w jednostce.

Literatura przedmiotu określa relacje pomiędzy różnymi podmiotami zaangażowanymi w działalność przedsiębiorstwa. Próbę objaśnienia konfliktów wynikających z oddzielenia funkcji właścicielskiej i zarządczej podejmuje teoria agencji, zwana również relacją agencji lub modelem relacji pryncypała - agenta. Za pionierów tejże teorii uważa się Michaela C. Jensena i Williama H. Mecklinga. Relacja agencji odnosi się przede wszystkim do kontraktów zawieranych w jednostce, polegających na tym, że jedna ze stron (zwana pryncypałem²) angażuje drugą osobę

5

1

   W pracy użyte zostaną zamiennie określenia: przedsiębiorstwo, spółka, jednostka, podmiot. Autor używając powyższych określeń ma na myśli spółkę akcyjną notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

2

   Autor używając pojęć: pryncypał, mocodawca, akcjonariusz, właściciel, inwestor ma na myśli osobę będącą właścicielem jednostki, zasadniczo niebiorącym bezpośredniego udziału w jej zarządzaniu.