4558206960

Geologia gospodarcza 727

Gospodarka surowcami mineralnymi

Surowce mineralne są produkowane przez człowieka z kopalin, a ich skład i własności są modyfikowane stosownie do wymagań użytkowników. Minerały, skały i naturalne płyny są źródłami surowców pierwotnych. Coraz większą konkurencją dla nich są odpady produkcyjne, poamortyzacyjne oraz złom, z których pozyskuje się surowce wtórne o podobnych parametrach. Wyczerpywanie zasobów złóż, możliwość taniego, często ubocznego wytworzenia oraz ochrona środowiska przyczyniają się do rozwoju produkcji surowców syntetycznych, np. grafitu z węgla, sody z soli kamiennej, uranu z fosforytów, korundu z boksytów (Paulo 1995).

Przegląd zagadnień gospodarki surowcami mineralnymi przedstawili jak dotąd najpełniej Bolewski et al. (1990). W latach 1976-1987 pod redakcją Bolewskiego & Gruszczyka ukazało się 15 tomów monograficznej serii Surowce mineralne świata, w której ćwierć wieku po jednoimiennym dziele Bohdanowicza (1952-53) dokonano podsumowania aktualnego stanu wiedzy w tej interdyscyplinarnej dziedzinie. Nadszedł czas na zaktualizowane opracowanie. Powstającą lukę wypełniają w zakresie krajowym kolejne tomy serii Surowce mineralne Polski (Ney 1996-2000). Oryginalna i pionierska w skali światowej Encyklopedia Surowców Mineralnych (Bolewski 1992-94) objaśnia wiele wąsko specjalistycznych terminów.

Ten dział geologii gospodarczej jest ściśle związany z technologiami wytwarzania surowców. Obserwuje się integrację specjalistów różnych dziedzin w obrębie branży od źródeł surowców pierwotnych (mineralogii i geologii), przez górnictwo, przeróbkę mechaniczną i przetwarzanie, zastosowanie, zużycie, surowce wtórne i syntetyczne, po organizację rynku zbytu, ceny (Paulo & Krzak 1998, 1999), prognozy wystarczalności, studia dostępności i bezpieczeństwa dostaw. Zagadnienia te ważą nieraz na polityce światowej. W niektórych krajach działają zespoły ekspertów - doradców rządowych (Commodity Research Unit). W Polsce problematykę tę rozwija w najszerszym wymiarze Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, posiadający duży dorobek naukowy, wydawniczy i wdrożeniowy. Działa także szereg instytutów branżowych, np. Materiałów Ogniotrwałych, Szkła i Ceramiki, Chemicznej Przeróbki Węgla, Metali Nieżelaznych, Cuprum.

Postęp technologiczny wyraża się m.in. wykorzystaniem uboższych kopalin, zwiększeniem uzysku, produkcją surowców o wysokim stopniu przetworzenia i wykorzystaniem odpadów. Nawet w tych działach jest miejsce na współpracę geologów i mineralogów z technologami. Potrzebne jest bowiem bieżące korygo-