4742460254

46 MARIUSZ JANIK

z Uniwersytetu m.in. w Salamance) oraz zaprezentowane zostaną dowody świadczące o tym, iż dynamiczna, subiektywistyczna koncepcja rynku, którą sformułował Carl Menger w 1871 r., narodziła się w Hiszpanii. Ten wielki wpływ intelektualny, jaki mieli hiszpańscy scholastycy na szkolę austriacką, był bezpośrednim wynikiem bliskich stosunków politycznych, historycznych i kulturowych, jakie istniały między Hiszpanią a Austrią w XVI wieku. Wtedy to cesarz i król Hiszpanii Karol V wysłał swojego brata, Ferdynanda I, by ten został królem Austrii¹.

1. RYS HISTORYCZNY

Zdaniem Hayeka, korzeni austriackiej szkoły ekonomi należy szukać już w XV wieku. Wtedy to naśladowcy św. Tomasza z Akwinu pisali i nauczali na Uniwersytecie m.in. w Salamance, poszukując wyjaśnienia pełnego zakresu ludzkiego działania i organizacji społecznej. Byli to w większości dominikańscy i jezuiccy profesorowie moralności i teologii na uniwersytetach, które stanowiły główne ośrodki myśli filozoficznej w czasie hiszpańskiego Złotego Wieku². Obserwowali oni istnienie praw ekonomicznych, niepodważalnych sił przyczyny i skutku, które działały w dużym stopniu tak jak inne prawa naturalne. Przez wiele generacji odkrywali i wyjaśniali prawa podaży i popytu, przyczynę inflacji, działanie kursów dewizowych oraz subiektywną naturę wartości ekonomicznej - z tych wszystkich powodów Joseph Schumpeter wysławiał ich, jako pierwszych prawdziwych ekonomistów³. Byli oni obrońcami praw własności oraz wolności zawiązywania umów i handlu. Chwalili znaczenie biznesu dla społeczeństwa, zawzięcie sprzeciwiając się podatkom, kontroli cen i regulacjom dławiącym przedsiębiorczość. Jako moralni teologowie namawiali rządy do przestrzegania etycznych obostrzeń przeciw kradzieży i morderstwu. Spełniali także zasady Ludwiga von Misesa: podstawowym zadaniem ekonomisty jest mówić rządom o tym, czego im nie wolno.

Na to, jak ważne były nauki scholastyków z czasów hiszpańskiego Złotego Wieku dla fundamentów austriackiej szkoły ekonomii, może wskazywać fakt, iż Friedrich August von Hayek występując przed Komitetem Noblowskim w 1974 r. odwołał się właśnie do ich dorobku, wymieniając z imienia i nazwiska dwóch z nich - Luisa de Molina i jezuickiego kardynała Juana de Lugo. Molina jako pierwszy teoretyk zwrócił uwagę, że depozyt}' i pieniądz bankowy stanowią część podaż}' pieniądza, zupełnie jak gotówka. Wyraził fundamentalną ideę, że calko-

1

   Huerta de Soto, Szkoła austriacka, s. 54.

2

   Tamże, s. 47.

3

   Instytut Misesa, Czym jest „ekonomia austriacka”?, www.mises.pl