5136436205

Rousseau, ‘Nowa. Ne foiza

sów, ani „uwodzić przy pomocy nauki”⁶¹ (aluzja do Abelarda? Saint--Preux zakazał Julii studiowania geometrii!).

Gwałtowną perypetią, całkowicie nieuzasadnioną, jest pocałunek, jakim obdarzyła Julia Saint-Preux, a który spowodował obudzenie się w nim pożądania i, w konsekwencji, nakaz Julii, by wyjechał w góry. To jest powtórne oddalenie: następuje po krótkim wyjeździe Julii na wieś, i, jak się zdaje, ma na celu nie tylko retar-dację (rozwoju romansu i powieści), lecz i stworzenie możliwości opisania natury i uczuć płynących z obcowania z nią. Jak wiadomo, jest to pierwszy tego rodzaju opis obcowania z dziką, wysokogórską przyrodą Alp i przeżyć z tym związanych. Przeżyć poniekąd równie „wzniosłych”, co namiętność bohaterów.

Nad treścią listu Saint-Preux do Julii, pisanego z podróży po Alpach, warto zatrzymać się dłużej. Podobnie jak poprzednie „wtręty ideologiczne”, pisany jest w zupełnie innym stylu, niż listy traktujące wyłącznie o uczuciach. Po wybuchach namiętności - spokojny opis, który wysłać mógłby nadawca do przyjaciela, matki, siostry. Z punktu widzenia prawdopodobieństwa psychologicznego taki list jest trudno wyobrażalny; kompozycyjnie stanowi on kolejną retar-dację rozwoju romansu, jednak jego zasadniczy sens i cel jest inny. W opis alpejskiej przyrody wplecione zostają uwagi ukazujące, jakie wartości autor chciałby wpoić czytelnikowi, a niekiedy - jakie sam wyznaje, niekoniecznie chcąc się do tego przyznać. I nie dotyczą one tylko, jak się zazwyczaj sądzi, pionierskiego uwielbienia dla gór, które Rousseau miał zaszczepić swym następcom. Jedną z nich jest wyznanie Saint-Preux na temat stanu jego duszy (jako najbardziej interesującego dlań tematu korespondencji z Julią!), a w szczególności melancholii 0langueur), która „nie jest pozbawiona uroku dla tkliwych serc”⁶². To stwierdzenie na temat „słodkiej

⁶¹    Zaiste, wykorzystanie nauki dla uwiedzenia kobiety jest najbardziej godnym potępienia podstępem:, a chęć roztkliwienia kochanki za pomocą romansów zdradza własne niedostatki (cz. 1, list XIII, s. 35-36) [(...) oznacza nieumiejętność uczynienia tego samemu]. En ejfet, employer la voie de Einstruction pour corrompre unefemme est de toutes les sćductions la plus condamnable; et vouloir attendrir sa maitresse a Eaide des romans est avoir hien peu de ressources en soi-meme.

⁶²    Por. cz. I, list XXIII, s. 43; qui n’est pas sans charme pour un coeur sensible.

Coeur sensible - „czułe serce” („czuła dusza”) - to sentymentalne określenie, które miało zrobić zawrotną karierę w romantyzmie, zarówno jako określenie, jak i po-

44