8189129804

BIULETYN METODYCZNY nr 1 (34) II SEMESTR 2015/2016 20

determinujących osiągnięcia życiowe jednostki: jej wykształcenie, pozycję społeczną, sukces zawodowy i życiowy. Zdolności intelektualne przyczyniają się do tworzenia nowych, cennych wartości i dóbr społecznych” (Czelakowska, 2007:11).

Niewątpliwie pojęcie „zdolność” jest mniej złożone niż pojęcie „ucznia zdolnego”. W pierwszym przypadku istotą są predyspozycje do łatwego opanowywania umiejętności, przyswajania wiedzy, czy poszerzania kompetencji. Dzięki nim pewne czynności są realizowane bez trudu, biegle, choć innym zajmują one więcej czasu. W drugim przypadku w centrum znajduje się podmiot, który się rozwija i którego zdolności się zmieniają zależnie od wielu okoliczności. Bez szczególnej obawy o popełnienie jakiegokolwiek błędu klasyfikacyjnego przyjąć można, że uczeń zdolny to taki, który wyróżnia się spośród innych dużą sprawnością wykonywania czynności w określonej dziedzinie.

Zdaniem Marii Tyszkowej „(...) o uczniach zdolnych mówimy w odniesieniu do jednostek przejawiających wysoki poziom zdolności ogólnych (inteligencji) lub posiadających określoną zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej” (Pomykało 1993). W przekonaniu Z.Pietrasińskiego, zdolności postrzegać należy jako właściwości psychiczne, będące warunkiem pomyślnego wykonania podjętego działania (Pietrasiński 1969). Szczególnie cenne ujęcie zdolności - ze względu na kontekst analizowanego zagadnienia - zaprezentował W. Okoń: „zdolność przejawia się w łatwości i niezawodności pobierania i przetwarzania informacji, umiejętności podejmowania decyzji oraz skutecznym, samodzielnym i twórczym działaniu” (Okoń 1992). Właśnie ostatni fragment, wiążący kategorię zdolności z dyspozycją do twórczego reagowania, a zatem dalekiego od działania typowego, jawi się jako szczególny wyróżnik zawansowanej zdolności kierunkowej.

Biorąc pod uwagę występujące w literaturze przedmiotu ujęcia zagadnienia, przyjąć można, że zdolności są ujmowane na pięć różnych sposobów:

1)    zdolność jako wykonywanie określonych czynności z biegłością i ponadprzeciętną sprawnością działania;

2)    zdolność jako stan potencjalny, który może się ziścić w przyszłości:

3)    zdolność jako aktualna możliwość podmiotu odnosząca się do wykonania jakiejś czynności;

4)    zdolność jako kunszt, maestria, którą człowiek mógłby osiągnąć, gdyby ów indywidualny potencjał w zakresie wykonywania pewnej czynności został wcześniej zdiagnozowany;

5)    zdolność jako połączenie najbardziej optymalnych dyspozycji poznawczych i charakterologicznych.