" CENTRUM PROFILAKTYKI I TERAPII " Ośrodek Terapii Uzależnień Dzieci i Młodzieży w Grudziądzu
Narkomania w zakładzie karnym
Aleksander Markiewicz
Polskie towarzystwo Zapobiegania Narkomanii
Dagmara Walczak
Zakład Karny w Koszalinie
NARKOMANIA W ZAKA
ADZIE KARNYM
Jednym z największych problemów polskiego więziennictwa sa dziś narkotyki. Do zakładów karnych trafia
coraz większa liczba ludzi, najczęściej bardzo młodych, którzy już na wolności byli eksperymentatorami lub
nałogowymi użytkownikami substancji psychoaktywnych. Ich wiedza o środkach zmieniających Świadomość i
przyjemne doznania zapamiętane z okresu  brania , a często już występujące objawy uzależnienia nie skłaniają do
rezygnacji z odurzania się nawet warunkach izolacji.
Narkotyki są obecne w celach, a trafiające tam osoby uzależnione maja niewielkie szanse na leczenie, ze
względu na bardzo ograniczoną liczbę więziennych oddziałów terapeutycznych. Według informacji uzyskanych w
biurze Penitencjarnym Centralnego Zarządu Służby Więziennej 1.01.2007 r. na terenie Polski funkcjonuje 13 oddziałów
terapeutycznych dla skazanych, uzależnionych od środków odurzających i psychotropowych. Oddziały te pracują w
Zakładach Karnych w Nowogardzie, Elblągu, Suwałkach, Wronkach, Włocławku, Warszawie, A
owiczu, Rawiczu,
Wrocławiu, Lublińcu, Kielcach, Kłodzku i Rzeszowie. Jak widać, tworzą one sieć pokrywającą cały kraj. Jednak ich
łączna pojemność wynosi tylko 481 miejsc zakwaterowania. Jest to kropla w morzu potrzeb.
Służby więzienne robią wiele, aby poprawić istniejącą sytuację. Liczba skazanych uzależnionych objętych
oddziaływaniami terapeutycznymi zwiększyła się od 2001 r. w ciągu następnych 5 lat dwukrotnie! . Chętni do odbycia
terapii musza jednak czekać średnio 14 miesięcy na zwolnienie się dla nich miejsca na Oddziale terapeutycznym. W
2002 roku czekało się  tylko 6,5 miesiąca.
W Polsce prawie 3% budżetu państwa wydawane jest na więziennictwo. Osadzonych jest około 60 tys.
Ukaranych, z których 1/3 odbywa kary za złamanie prawa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Kary odbywane s
a za posiadanie narkotyków, handel nimi, dokonane przestępstwa pod wpływem środków zmieniających świadomość.
Nie jest to problem nowy. Już przed kilku laty Głos Koszaliński z 28.09.2002:  W więzieniach skończyły się
czasy niewinnej herbatki Ulung. Naćpany amfetaminą lub marihuaną więzień nie jest już rzadkością . Super Express z
4.04.2003 r. zamieszcza artykuł, w którym czytamy m. innymi:  Kiedyś za kratami piło się czaj i przemycało alkohol.
Więz
niowie , zwłaszcza grypsujący, brzydzili się brudnymi ćpunami. Dziś za więziennym murem królują narkotyki.
Przemytem towaru zajmują się nie tylko więz
niowie, ich koledzy i rodziny. Narkotykami pod cela handlują też
klawisze& Według analiz, 95% biorących narkotyki na wolności bierze je w zakładzie karnym, a3/4 więz
niów używa
wspólnej strzykawki. Niektóre zakłady karne zostały opanowane przez narkotykowe mafie. Pewna liczbę młodych
funkcjonariuszy nie trudno jest  kupić , przy zarobkach oscylujących wokół 1000 zł miesięcznie. Często ulegają oni
tez presji gangów , zastraszeni podpaleniem mieszkań czy samochodów.
Rośnie liczba wykrytych prób nielegalnego dostarczania narkotyków do więzień. W 1995r. zarejestrowano ich
28. W kolejnych latach było już znacznie więcej : 1996  49; 1997  91; 1998  132; 1999  170; 200  159, a tylko w
styczniu i lutym 2003 roku udaremniono aż 92 takie przypadki. Dziś jest ich coraz więcej, a wiadomo, że stanowią one
tylko mały procent faktycznej liczby przypadków przemytu.
strona 1 / 4
 " CENTRUM PROFILAKTYKI I TERAPII " Ośrodek Terapii Uzależnień Dzieci i Młodzieży w Grudziądzu
Narkomania w zakładzie karnym
Narkotyki do ZK dostarczane są w paczkach żywnościowych, w owocach, orzechach włoskich, pieczywie, itp.
Przed świętami rodziny i znajomi każdego z ZK przysyłają kilkaset kilogramów paczek. Nie sposób sprawdzić
wszystkich. Na teren ZK trafiają także podczas widzeń.
Winna tego stanu rzeczy jest także niedoskonałość prawa, które nie pozwala na przeszukiwanie osób odwiedzających
skazanych przy pomocy psa szkolonego do wykrywania narkotyków. Może on być wykorzystany jedynie do
przeszukiwania cel.
Towar w celach przechowuje się w reklamówkach z jedzeniem, w opakowaniach z proszkiem do prania, w rurach
kanalizacyjnych i wszędzie tam, gdzie zapach może zmylić węch psa.
Narkotyki w więzieniu są znacznie droższe niż na wolności. Przebicie sięga 200-300%, a nawet więcej. W cytowanym
wcześniej Super Expresie czytamy:  W pierdlu zarobisz na furę, telewizor, kosmetyki dla dziewczyny. Jak uzależnisz
kilku więz
niów, to masz nawet 3 tys. miesięcznie .
Chyba nie istnieje na świecie więzienie, gdzie nie ma narkotyków. Nie sposób ich upilnować przed przemytami
 towaru . Dzieje się tak również tam, gdzie za narkotyki karze się śmiercią. Nie znaczy to jednak, że nie należy
poszukiwać dróg minimalizowania problemu. Jedną z nich jest bez wątpienia oddziaływane na świadomość ludzi.
Dyrekcja Zakładu Karnego w Koszalinie, aby sprostać wyzwaniom obecnego czasu, podjęła współpracę z pozarządową
organizacją pożytku publicznego  koszalińskim Oddziałem Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii.
Współpraca ma na celu uzupełnienie dotychczas podejmowanych w ZK oddziaływań resocjalizacyjnych o działania
terapeutyczne dotyczące problematyki uzależnień.
Pierwszy etap stanowiło przeszkolenie w 2003 roku personelu ZK w trakcie kursu organizowanego we współpracy z
Polikliniką koszalińska. Podczas 25-godzinnego szkolenia funkcjonariusze otrzymali niezbędną wiedzę o narkotykach
i problemach zdrowotnych i społecznych z nimi związanych.
Drugi etap to podpisanie  Porozumienia w sprawie prowadzenia działalności w zakresie profilaktyki uzależnień oraz
rehabilitacji i readaptacji społecznej osób uzależnionych od środków odurzających i alkoholu . Dokument został
podpisany 8 grudnia 2004 roku przez Panią Dyrektor ZK ppłk mgr Wiesławę Panaszewską i Przewodniczącego
Oddziału PTZN dr Aleksandra Markiewicza.
W ramach porozumienia postanowiono, że podejmowane będą działania w zakresie.
1. Profilaktyki, poprzez wspólne opracowywanie i realizowanie programów profilaktycznych, skierowanych do osób
zagrożonych uzależnieniem i uzależnionych, przebywających w ZK.
2. Poradnictwa i konsultacji dotyczących spraw związanych z narkotykami i narkomanią.
3. Rehabilitacja osób potrzebujących pomocy.
4. Readaptacji  opracowywanie i realizowanie programów wsparcia i readaptacji społecznej oraz zapobiegania
nawrotom zachowań przestępczych dla osób zwalnianych z ZK.
5. Redukcji szkód poprzez opracowywanie i realizowanie programów mających na celu obniżenie ryzyka zakażenia
HIV i innymi chorobami związanymi z zażywaniem narkotyków przez osoby osadzone.
6. Organizowanie szkoleń dla personelu ZK w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i marginalizacji społecznej
osób uzależnionych.
strona 2 / 4
 " CENTRUM PROFILAKTYKI I TERAPII " Ośrodek Terapii Uzależnień Dzieci i Młodzieży w Grudziądzu
Narkomania w zakładzie karnym
Jako główny kierunek przyjęto prace terapeutyczną za skazanymi. Podobnie jak większość oddziaływań
resocjalizacyjnych w ZK, dobór do grupy, która miała uczestniczyć w programie, przyjmowany był przez więz
niów
niechętnie, z dużą dozą nieufności. Jednak po pierwszych spotkaniach wzrastało zaufanie do terapeuty, a uczestnicy
grupy byli coraz bardziej otwarci na współpracę. Pierwsza grupa, przecierająca drogę współpracy, dowożona była do
Poradni PTZN. Ze względów bezpieczeństwa była ograniczona do trzech osób. Kolejna grupa terapeutyczna pracowała
w świetlicy zakładu karnego, dzięki czemu mogła liczyć więcej, bo 13 osób. Przygotowany program spotkań
terapeutycznych obejmował osiem sesji. Celem głównym zajęć było kształtowanie postaw wolnych od nałogów.
Cel ten realizowany jest między innymi przez poszerzenie obiektywnej wiedzy o narkotykach i narkomanii, a także
poprzez:
- kształtowanie odpowiedzialności za rozwój osobisty,
- propagowanie nowych, atrakcyjnych form realizacji pomysłów i potrzeb, rozwijanie umiejętności interpersonalnych,
- zwiększanie świadomości własnego udziału, w dokonywaniu ważnych wyborów,
- stwarzanie szansy budowania własnego systemu wartości,
- rozwijanie umiejętności dbania o własna kondycje psychofizyczną.
Zarówno w grupie pierwszej, jaki w kolejnych, uczestniczyło kilku skazanych, którzy wcześniej ukończyli program
terapii uzależnień w zakładach karnych posiadających specjalistyczne oddziały terapeutyczne(ZK we Wronkach,
Elblągu i w Warszawie). U ludzi tych można było zaobserwować pozytywny wpływ pracujących tam terapeutów.
Zdarzają się także więz
niowie, którzy byli pacjentami ośrodków terapeutycznych, nim trafili za kraty. Ich
doświadczenie i umiejętności ułatwiały pracę prowadzącemu spotkania.
Każdorazowo program zakończony jest podsumowaniem, rozdaniem certyfikatów uczestnictwa i indywidualnych
opinii, które dla skazanych maja duże znaczenie, szczególnie przy ubieganiu się o warunkowe zwolnienia.
Po zakończeniu programu zwoływane są zebrania zespołu, w których obok terapeuty biorą udział wychowawcy,
psycholog i pracownicy administracji więzienia. O poważnym traktowaniu podejmowanych wspólnie działań świadczy
fakt uczestnictwa w tych spotkaniach Dyrektora ZK.
Podczas zebrań omawiane są indywidualne postawy wszystkich uczestników terapii grupowej. Jednocześnie skazani
osiągający najlepsze wyniki typowani są do dalszej pracy terapeutycznej, tym razem poza zakładem  w poradni
Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii. Na te spotkania przychodzą korzystając z przepustek, bez nadzoru
funkcjonariuszy. Początkowo raz, a obecnie dwa razy w tygodniu, grupy od 3 do 5 skazanych zgłaszają się punktualnie
na zajęcia w poradni. W sesjach wykazują dużą aktywność, a uczestniczą w nich praktyczne, aż do opuszczenia
Zakładu po zakończeniu kary lub na podstawie warunkowego zwolnienia.
Przez 3 lata współpracy nie zanotowano żadnych niekorzystnych incydentów. Czasami swoje przemyślenia i uwagi
biorący udział w terapii przenoszą na papier. Najciekawsze wypowiedzi zamieszczone zostały w kilku numerach
Biuletynu  Problemy Narkomanii (nr 2/2005- Andrzej B.  Spowiedz
zza krat , nr 4/2006  Robert K.  Powrót z
marginesu życia ).
Bardzo wielu naszych podopiecznych, często pochodzących z odległych miejscowości, po wyjściu na wolność
kontaktuje się z terapeutami, którzy wcześniej im pomagali.
strona 3 / 4
 " CENTRUM PROFILAKTYKI I TERAPII " Ośrodek Terapii Uzależnień Dzieci i Młodzieży w Grudziądzu
Narkomania w zakładzie karnym
Doświadczenie 3 lat współpracy organizacji pozarządowej z ZK wskazują na sensowność podejmowanych działań.
Mogą również stanowić zachętę dla innych dyrekcji więzień do nawiązywania kontaktów z terenowymi Oddziałami
Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii, Stowarzyszenia  Monar czy Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół
Dzieci Uzależnionych  Powrót z U . Oddziały te znajdują się na terenie całego kraju.
Tekst pochodzi z Biuletynu Problemy Narkomanii nr 3/2007
strona 4 / 4