1194638877

Wstęp

Wielka wojna lal 1914-1918. jak do czasu drugiego globalnego konfliktu zwano I wojnę światową, w świadomości jednych była bezmyślną rzezią milionów ludzi, dla innych zas jawiła się jako upragniona chwila wyzwolenia. W jej wyniku trzy potężne mocarstwa europejskie runęły w gruzy, co otworzyło drogę do niepodległości wielu mniejszym bądź średnim narodom, które wobec osłabienia swych dotychczasowych ciemięzców podjęły próbę zrealizowania własnych celów. Wyrazem ich dązen były silne ruchy państwowotworcze w Europie Środkowej i Wschodniej. Koniec I wojny światowej przyniósł powstanie całej rzeszy państw narodowych powołanych do życia na obszarach Cesarstwa Niemieckiego, monarchii austro-węgierskiej i Imperium Rosyjskiego. Częsc z tych państw zdołała uzyskać uznanie międzynarodowe i obronie swą niezależność polityczną na drodze orężnej i dyplomatycznej. częsc natomiast, mimo rozpaczliwych niejednokrotnie wysiłków, okazała się efemerydami i zanikła na skutek nacisku nieprzychylnych im sił. Do tej ostatniej kategorii należały utworzone jako oddzielne organizmy polityczne, a następnie sfederowane ze sobą państwa ukraińskie - Ukraińska Republika Ludowa i Zachodnio-Ukraińska Republika Ludowa.

Jeśli za istotę funkcjonowania państwa przyjąć posiadanie suwerennego rządu, terytorium i własnej siły zbrojnej, należy uznać, ze państwa te w sposob faktyczny istniały w latach 1918-1920. Aktywność związanych z nimi osrodkow politycznych, wyrażających ukraińskie aspiracje niepodległościowe i państwowe, trwała natomiast az do roku 1923. Ukraińcy, będący pod względem swej liczebności jednym z większych narodow europejskich, stanęli w tym okresie wobec konieczności rozwiązania wielu skomplikowanych problemów politycznych, które, jak się okazało, przerastały ich możliwości.

Z wyjątkiem pierwszej połowy roku 1918, dyplomacji ukraińskiej przyszło działać w warunkach rodzącego się systemu wersalskiego, powstającego pod przemożnym wpływem zwycięskich Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych. Od tego. czy w ramach owego systemu znajdzie się miejsce dla niezależnego państwa ukraińskiego, zależało przetrwanie URL i ZURL. W tych warunkach decydującą areną zmagań politycznych stała się Konferencja Pokojowa w Paryżu, której postanowienia w znacznej mierze kształtowały nowy porządek polityczny, powstający w powojennej Europie. Stąd tez zagadnienie obecności problemu ukraińskiego i próby jego rozwiązania podejmowane w Paryżu mają wielką wagę dla zrozumienia ówczesnej sytuacji politycznej Ukrainy.

Celem realizowanym w ramach niniejszej pracy jest właśnie przedstawienie rozwoju kwestii ukraińskiej na forum Paryskiej Konferencji Pokojowej. Dlatego tez pomijam w zasadzie te wydarzenia, które związane są z samym procesem powstawania URL i ZURL. Poza obrębem moich rozwazan pozostaje również przebieg operacji militarnych, mający decydujący wpływ na losy całego kraju, jednakże wykraczający poza problematykę niniejszej pracy. Wszelkie kwestie związane z owymi zagadnieniami przedstawione zostały jedynie w zakresie niezbędnym dla zorientowania się w warunkach. w^r jakich przyszło działać dyplomacji ukraińskiej. Uwagę swoją skupiłem głównie na tych wydarzeniach, które związane były bezpośrednio z aktywnością dyplomatów ukraińskich oraz przedstawicieli innych państw* reprezentowanych w Paryżu, a zainteresowanych kwestią ukraińską, szczególnie w aspekcie ich kontaktów* z ciałami decydującymi Konferencji Pokojowej - Radą Najwyższą Głównych Sprzymierzonych i Stówa rzyszonych Mocarstw* oraz pokrewnymi jej organami zwierzchnimi’.

9 Rada Najwyższa Spr/ymier/onych powstała w XI1917 r. iako Rada Wojenna utworzona po klęsce pod Caporctto. W jej skład wchodzili premierzy Belgii. Francii. Wielkiej Brytanii i Włoch. Ciałem rozstrzygającym ostatecznie w wszystkich sprawach Konferencji Pokojowej była Rada Najwyższa Konferencji, złozona z przedstawicieli pięciu głównych wielkich mocarstw, tzn. Anglii. Francji. USA. Włoch i Japonii. Od 101 do 241II1919 r. obradowała ona jako Rada Dziesięciu (premierzy, prezydent USA oraz ministrowie spraw zagranicznych każdego z mocarstw), potem jako Rada Pięciu (bez ministrów, którzy utworzyli podległą jej Radę Ministrów Spraw Zagranicznych). Dla spraw europejskich Rada Najwyższa obradowała jako Rada Czterech - Georges Clemenceau. Woodrow Wilson. David l.loyd Ceorge.Sidncy Sonnino(bez przedstawiciela Japonii - Sakmji markiza Kinmochi). W kwietniu 1919 r. Włochy z powodu sporu o Dalmację (Ri jeka-Fiume) opuściły czasowo Konferencję wtedy obradowała Rada Trzech. Po podpisaniu traktatu wersalskiego ciałem zwierzchnim Konferencji stała się Rada Przewodniczących Delegacji Wielkich Mocarstw złozona głownie z ministrów spraw zagranicznych. Obradowała ona do czasu wejścia w życie traktatu wersalsk lego, tzn. do 1011920 r. Traktat ów dawał pięciu wielkim mocarstwom szczególne uprawnienia w kwestii kontroli nad jego Mcykonanient. Stany Zjednoczone nie ratyfikowały go jednak, natomiast Japonia nic była zainteresowana sprawami eu ropejskimi. Stąd tez. istniejąca nadal Rada Najwyzsz.a w praktyce składała się z premierów Wielkiej Brytanii. Francji i Włoch. Ciałem zastępczym Rady Naiwyz.szcj była Rada Ambasadorów. zwan3 tez Konferencją Ambasadorów, gdzie całkowicie dominowała Francja, której każdorazowy premier był prezesem Rady Ambasadorów. W istocie przewodniczył jej ambasador francuski JulcsCambon. Francuzi byli tez sekretarzami generalnymi Rady (Jules Laroche. Rene Massigli). Patrz: Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i malcńa\y. red. R. Bierzanek. J. Kukułka, t. III. Warszawa 1968. s. 328-329 (dalej SPKP); R. A. Carrie. A Dtplomatic Hiitoryof F.uropc sińce ihc Congressof Viena,London 1958, s. 364; J. Krasuski. Stosunki polsko-niemieckie. 1919-1932. Foznan 1975. s. 103; A. W*. Palmer. A Dicfionuryo/ Modern History 1789*1945. lx>ndon 1962. s. 212; D. Thomson. The NcwCambridgc Modern History, t. XII. The Era of Wełence 1898 1945. Cambridge 1960. s. 428.448.456.

17