120139370

110 DONIESIENIA. KOMUNIKATY

i Warszawskiego: ok. 3500 pozycji, przede wszystkim z dziedziny literatury polskiej (teksty, monografie, podręczniki, słowniki, duża liczba nadbitek). W 1938 r. spadkobiercy malarza Henryka Siemiradzkiego, osiadłego w Rzymie, ofiarowują Stacji odziedziczone po nim książki.

Jesienią tegoż roku Stacja opuściła ciasne pomieszczenia w Hospicjum św. Stanisława — z którego kierownictwem stosunki jej nie układały się najlepiej — i przeniosła się do nowej siedziby w pałacu książąt Doria, przy vicolo Doria nr 2, uliczce tuż obok placu Weneckiego, gdzie pozostaje do dzisiaj. Powstały zatem warunki do dalszego wzbogacenia zbiorów bibliotecznych w stosunkowo obszernym lokalu, położonym w samym sercu miasta.

Wybucha wojna. W 1941 r. hrabia J. Michałowski oddaje księgozbiór pod opiekę Watykanu, ratując przed rozproszeniem lub przed całkowitym zniszczeniem. Założyciel Stacji i pierwszy jej bibliotekarz umiera w październiku 1956 r. w Rzymie (pochowany na cmentarzu Verano).

W rok później, wraz z przyjazdem nowego dyrektora prof. Bronisława Bilińskiego, Stacja przechodzi w gestię Polskiej Akademii Nauk. Bibliotekarką zostaje Maria Reczek (w okresie kierowania Stacją przez prof. B. Bilińskiego, tzn. do 1983 r., bibliotekarzy będzie jeszcze kilku; obecnie pełni tę funkcję mgr Aleksandra Kralkowska). Księgozbiór rośnie: corocznie przybywa ok. tysiąca pozycji wydawanych w Polsce i pewna liczba publikacji włoskich. Rosną też zbiory czasopism. Biblioteka ma nadal wyraźnie humanistyczny profil, choć w ostatnich latach usiłowano zasilić ją pracami z zakresu nauk ścisłych i technicznych, jako że działalność Stacji miała objąć i te dyscypliny. W połowie 1993 r. w katalogach figurowało 28 785 pozycji bibliotecznych (druków zwartych i roczników czasopism, w tym 187 periodyków w prenumeracie), dotyczących głównie literatury i języka polskiego, historii Polski, historii sztuki, archeologii, filozofii, prawa, religioznawstwa i historii Kościoła oraz wiedzy o starożytności.

Zauważyć jednak należy, że znaczna część zbiorów dawnych została przewieziona do Polski w 1. 1972-1976. Dwie pierwsze przesyłki liczyły łącznie 4 663 pozycje, w trzeciej — niestety nie zaopatrzonej w szczegółowe spisy — „miało znajdować się 10 110 woluminów książek i broszur”². Zbiory te trafiły do Biblioteki Kórnickiej, która otrzymała również „około 45 000 fotografii dzieł sztuki europejskiej, w doskonałych ujęciach i technicznie bez zarzutu”³ z fototeki hr. K. Lanckorońskiego liczącej —jak pamiętamy — ok. 60 000 zdjęć⁴. Nie są mi znane kryteria, jakimi kierowano się przy doborze wysyłanych do kraju publikacji i nie zamierzam wypowiadać się na temat słuszności podjętej wówczas decyzji. W każdym razie sprawa wywołała oburzenie zamieszkałej nadal w Rzymie prof. K. Lanckorońskiej, kierującej Polskim Instytutem Historycznym w Wiecznym Mieście, współzałożycielki Fundacji im. Lanckorońskich, której zasługi dla nauki polskiej trudno byłoby przecenić.

W ostatnich latach księgozbiór Stacji — zaopatrywany w nowości przez Bibliotekę PAN w Warszawie — rósł o wiele wolniej niż przedtem ze względu przede wszystkim na trudności finansowe Akademii, o których powszechnie wiadomo. Tym niemniej, wpływało rocznie od 300 do 500 pozycji, w dużej części jako dary lub w ramach wymiany. Brak funduszy na zakup niezbędnego wyposażenia (szafki i karty katalogowe) nie pozwolił też na kontynuowanie prac nad przebudową katalogu topograficznego i uzupełnieniem go o indeks przedmiotowy, zgodnie z umotywowanym wnioskiem dyrektora Biblioteki PAN w Warszawie, doc. dr hab. Barbary Sordylowej, która odwiedziła Stację we wrześniu 1992 r.

Pora teraz wymienić przykładowo niektóre bardziej wartościowe publikacje, zawarte w księgozbiorze. Na pierwsze miejsce wysuwa się tu oczywiście dział starych druków liczący 343 pozycje, m.in. kilkadziesiąt przewodników po ważniejszych miastach i galeriach włoskich (XVII-XVUI w.), zbiór polskich i litewskich statutów i konstytucji sejmowych oraz teksty dotyczące Konstytucji 3 Maja. Z druków włoskich warto jeszcze przytoczyć dzieła: G. Boccaccio: La Genealogia degli de i de*gentili (Wenecja 1569), wydanie weneckie z XVI w. Croniche Matteo i Giouanniego Villanich, I dieci libri dellarchitettura Witruwiusza w tłumaczeniu D. Barbaro (Wenecja 1567), S. Serlio: 7htte le opere d'architettura..., (Wenecja 1619), V. Cartari: Immagini delli dei de glantichi (Wenecja 1674),

² R. Marciniak: Zbiór rzymski.., a 264.

¹ Tamże, a 261 Później część tych zdjęć przejęła Biblioteka Instytutu Sztuki PAN w Warszawie.

⁴ B. Biliński* La BibUotecaa 78.