120139505

JĘZYK HASEŁ PRZEDMIOTOWYCH 59

JHP wykorzystujące taką właśnie formę organizacji leksyki, są dla nas jedynym właściwie punktem odniesienia. Możliwość wykorzystywania tych doświadczeń daje szansę uniknięcia wadliwych rozwiązań, których w czasie prac koncepcyjnych nie da się przewidzieć.

Systemy online — bibliograficzne i katalogowe — dążą do stworzenia maksymalnych możliwości wyszukiwania, pozwalających na dotarcie do opisów właściwych dokumentów poprzez zespól elementów wyrażających różnorodne cechy formalne i treściowe. Przyjęcie rozwiązań znormalizowanych i maksymalna unifikacja formy tych elementów wyszukiwawczych, które na to pozwalają, służą temu celowi.

Języki haseł przedmiotowych, których metodykę zdecydowaliśmy się przyjąć, przeszły na początku lat osiemdziesiątych taki sam proces reform, jaki my dziś rozpoczynamy. Przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych badania efektywności wyszukiwawczej JHP Biblioteki Kongresu wykazały, że nieadek-watność charakterystyk wyszukiwawczych do treści opisywanych dokumentów była często wynikiem mankamentów słownictwa JHP, które zaznaczały się szczególnie w dziedzinach o szybko zmieniającej się terminologii. Zwracano uwagę na zbyt małą szczegółowość słownictwa i niezadowalającą strukturę języka. Modyfikacja prawie stuletniego języka haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu (LCSH) poszła w kilku kierunkach. Przede wszystkim nastąpiła daleko idąca formalizacja języka, przy równoczesnym dążeniu do zapewnienia swobodnego dostępu do wszystkich elementów leksykalnych. Nazwy własne używane w LCSH mają taką samą formę, jak w kartotekach haseł opisów bibliograficznych. Bardzo poważne zmiany wprowadzono w zakresie tzw. określników swobodnych⁸. Dotychczas ich słownictwo było całkowicie dowolne, teraz zostało sformalizowane. Rozpoczęto sukcesywne opracowywanie wykazów tych określników dla poszczególnych kategorii i tematów. Przyjęto mechanizm regulujący używanie określników geograficznych, oznaczając umownym kodem (May Subd Geog) hasła, po których można je stosować. Wprowadzono używany w tezaurusach system relacji, kodem literowym wyodrębniając ich typy. Struktura pozycji w kartotece wzorcowych haseł przedmiotowych powinna odpowiadać strukturze pozycji w pozostałych kartotekach haseł. Nawet jeżeli w publikowanych edycjach LCSH (papierowej czy na mikrofiszach) nie zawsze znajdziemy pełne potwierdzenie tej zasady — w jednym ciągu alfabetycznym funkcjonuje stuletni zasób — takie jest założenie. Tak też stanowią odpowiednie zalecenia IFLA.

Modyfikowany LCSH zwrócił uwagę i zainteresował Kanadyjczyków i Francuzów. Biblioteka Uniwersytetu Lavala w Quebec wspólnie z Kanadyjską Biblioteką Narodową dokonały pierwszego przekładu słownictwa LCSH na język francuski, zachowując w pełni reguły gramatyczne JHP Biblioteki Kongresu. Był to śmiały krok. Dotychczas utrzymywano, że przekład taki jest niemożliwy, a opinię tę motywowano specyfiką języków naturalnych.

¹ Są to okrcślniki formy lub rzeczowe, które można stosować przy wszystkich tematach lub wybranej ich kategorii Okrcślniki związane są przypisane jednemu lub kilku tematom.