1213014666

Układ fonematów w zgłosce. 89

zawsze stały: wyraz polski ma jedną zgłoskę mocną; jest to w zasadzie zawsze zgłoska przedostatnia, np. \uczyć, na\uka, nau\czyciel, nauczycielstwo. Wyjątki od tej ogólnej zasady zostały podane w fonetyce (ob. § 26).

f) Układ fonematów w zgłosce.

§ 50. Od składu i układu fonematów w zgłosce zależy jej fonologiczna budowa. Budowa fonologiczna zgłosek polskich opiera się na dwóch następujących podstawowj^ch zasadach:

1) samogłoska może sama przez się tworzyć zgłoskę, np. o-ko, u-cho, 2) spółgłoska sama przez się zgłoski tworzyć nie może, z nielicznemi wyjątkami niektórych wykrzykników, jak pst, prr, brr, których budowa fonologiczna ma charakter dźwięko-naśladowczy. To są zasadnicze podstawy jakościowego składu zgłosek polskich, a ich ilościowy skład fonologiczny może przybierać postaci następujące:

1)    V¹), czyli sam tylko fonemat samogłoskowy, np. o-ko,

u-yo.

2)    W bądź W, czyli dwa fonematy samogłoskowe, z których drugi lub pierwszy jest niezgłoskotwórczy, np. oićec (ojciec), to-dła (jodła), mau-ćeć (miauczeć), autor.

TJwaga. Postaci z niezgłoskotwórczem u występują tylko w wyrazach dźwiękonaśladow^Tczych i w wyrazach pochodzenia

obcego.

3)    VC, czyli fonemat samogłoskowy w połączeniu z jednym fonematom spółgłoskowym, np. or-ka, al-ho, on-g'i§, ńe-uk (nieuk).

4)    VGC, czyli fonemat samogłoskowy w połączeniu z dwoma fonematami spółgłoskowemi, np. iść, ość, ust, uzd, arf, alb, urn (dop. 1. mn. od usta, uzda, arfa, alba, urna).

5)    VCCC, czyli fonemat samogłoskowy w połączeniu z trzema fonematami spółgłoskowemi, np. na-ostś (naostrz).

') Litera V oznacza fonemat samogłoskowy zgłoskotwórczy, V — fone-niat samogłoskowy niezgłoskotwórczy, a C — fonemat spółgłoskowy.