130859224

psychologii rozwoju funkcjonuje także pojęcie dorastania jako okresu adolescencji (12-18 r. ż.), poprzedzającego okres późnej adolescencji (18-24 r. ż.), który określany jest także jako wczesna dorosłość.

Czym jest uwarunkowany proces dorastania? Proces dorastania jednostki uwarunkowany jest gromadzeniem przez nią doświadczeń na drodze uczenia się ontogenetycznego.

Podstawą jest rozwój biologiczny jednostki i pojawiająca się specyficzna gotowość (A. Gessell) do określonego reagowania (do czego jeszcze powrócimy w dalszych rozważaniach).

Na czym zatem polega i jak przebiega proces uczenia się ontogenetycznego, warunkujący dorastanie człowieka?

Uczenie się to proces prowadzący do zmian w zachowaniu jednostki, które

- nie zależą tylko od funkcji receptorów i efektorów (czyli ich dojrzewania),

-    nie są wynikiem adaptacji, zmęczenia i wahań motywacji,

-    zachodzą na podłożu indywidualnego doświadczenia człowieka i

-    są trwałe lub

-    polegają na wystąpieniu elementów nowych w porównaniu z zachowaniem poprzedzającym go.

Proces uczenia się jednostki może zachodzić w sposób:

-    jawny (dostrzegalny na podstawie wskaźników zmian), lub

-    utajony (gdy następuje wewnętrzna zmiana możliwości działania, obecnie nie dostrzegalna),

-    świadomy (gdy jednostka uświadamia sobie zależności, zasady i reguły postępowania),

-    nieświadomy (gdy następuje przez bezpośrednie skojarzenie bodźców i reakcji lub innych postaci uczenia się poznawczego),

-    zamierzony (gdy jednostka chce sobie coś przyswoić),

-    niezamierzony (gdy przyswojenie zachodzi bez udziału jej woli) lub

-    oboczny (gdy introjekcja zachodzi przy okazji przyswajania innych treści lub zachowań),

-    w względnej izolacji od innych (co zdarza się niezmiernie rzadko),

-    społeczny (polegający na wiernym odtwarzaniu zachowania lub doprowadzeniu do zaobserwowania określonego skutku danego zachowania, czy też na przyswojeniu dorobku pokoleń).

Uczenie się społeczne będzie przedmiotem naszych dalszych rozważań.

W jaki sposób człowiek się uczy? Określają to rodzaje uczenia się. Najczęściej w literaturze (Z. Włodarski i A. Matczak) wymienia się następujące rodzaje uczenia się:

14