1468551080

uchroniła go przed tym surowa, ale jednak bliska relacja ojca i syna (o matce Mili w Autobiografii nie wspomina nawet słowem).

Mili „politykę wychowawczą” ojca sprowadził do stwierdzenia, że „uczeń, od którego nigdy nie wymaga się niczego takiego, czego nie może zrobić, nigdy nie zrobi tego wszystkiego co uczynić może”. Zarówno w oryginalnej jak i przetłumaczonej Autobiografii znajdują się jednak fragmenty, które wskazują na zdecydowany deficyt uczuć, jakich każde dziecko oczekuje od rodziców.

Mili, swoimi dziełami i życiem, zajął godne miejsce w historii myśli. Na jego słowie wychowały się całe generacje Anglików i Europejczyków. Stał się inspiracją dla filozofów, naukowców, ekonomistów, politologów. Atrakcyjność i oryginalność jego postaci stała się również natchnieniem dla autora niniejszej pracy. „Dzieło moje skończone” - rzekł umierając 8 maja 1873 roku, pozostawiając wszystkie prawa autorskie swojej pasierbicy Helen Taylor¹⁸.

Utylitaryzm zawdzięcza mu nie tylko swój ostateczny kształt i treść, ale i popularność. Mili przez całe życie odpierał ataki przeciwników doktryny, którzy próbowali sprowadzić ją do, jak ją nazywali, „filozofii świń”. Nabrała ona dzięki temu swoistej „świeżości” co uczyniło z niej nie tylko ciekawe, ale i wdzięczne źródło inspiracji.

Czym jest sam utylitaryzm i jaka jest jego natura? Podjęcie próby takiego dookreślenia wydaje się użyteczne na potrzeby tej pracy. Odwołania do kategorii i tradycji utylitarnych stanowi metodologiczny i przedmiotowy rdzeń pracy. Czy jest on zatem myślą, doktryną, ideologią czy też może teorią naukową?

Trafne rozróżnienie twórczości naukowej od filozofii oraz od twórczości ideologicznej może być kłopotliwe. Z jednej strony istnieją podobieństwa między działalnością naukową a filozoficzną, z drugiej istnieją też różnice niezaprzeczalne. Cel uczonego i filozofia jest wspólny - uogólniające poznawanie rzeczywistości. Do wyraźnych różnić zaliczyć można z kolei metodę dochodzenia do wniosków oraz zakres ¹⁸ Mili nie pozostawił po sobie potomków. Miłością jego życia okazała się Harriet Taylor, znana angielska aktywista na rzecz równouprawnienia kobiet. Emocjom, które do niej żywił towarzyszyła, jak się wydaje, autentyczna, duchowo-intelektualna więź, która miała duży wpływ na jego twórczość. Los bezwzględnie przeciął jednak tę relację - Harriet po niespełna 8 latach związku zmarła.

15