1629290481

snów to wątek głębszy niż dom rodzinny i głębszym odpowiada potrzebom (...). Dom

wspomnień, dom rodzinny wznosi się nad podziemną kryptą domu onirycznego.

W krypcie znajdują się korzenie, punkt zaczepienia, bezdeń, otchłań snu³⁴.

1.3. Heterotopie Michela Foucaulta

Michel Foucault już pod koniec lat 60. mówił podczas wykładu, że ,,[o]becna epoka będzie przypuszczalnie w większym stopniu [niż ogarnięty historią wiek XIX -KP] epoką przestrzeni”³⁵. Przestrzeń w rozumieniu francuskiego myśliciela nie jest tylko tłem, na którym przeżywamy nasze życia, ale siecią relacji łączącą niereduko walne do siebie i nietożsame miejsca³⁶. Głównym przedmiotem zainteresowania Foucaulta są utopie i heterotopie, które określa jako przestrzenie jednocześnie powiązane ze wszystkimi innymi i zaprzeczające im (neutralizujące bądź odwracające sieć relacji). Utopie to miejsca niebędące rzeczywistą przestrzenią, pozostające do niej „w ogólnej relacji bezpośredniej lub odwróconej analogii”, zaś heterotopie są rodzajem kontr-miejsc, czyli „efektywnie odgrywanej utopii, w której wszystkie inne rzeczywiste miejsca (...), jakie można znaleźć w ramach kultury, są jednocześnie reprezentowane, kontestowane i odwracane’”⁷. Istotne jest zwłaszcza to drugie pojęcie - heterotopie występują w każdej kulturze, mogą mieć różne zakresy i reprezentacje. Badacz wymienia między innymi heterotopie kryzysu (miejsca święte, zakazane, zastrzeżone dla pewnych jednostek będących w stanie kryzysu, np. dla menstruujących kobiet), dewiacji (sanatoria, szpitale psychiatryczne, domy starców, więzienia), czasu akumulującego się w nieskończoność (muzea, biblioteki) oraz heterotopie czasowe (jarmarki). Co ważne - heterotopie nie pozostają obojętne na działania społeczeństwa, może ono sprawić, że dana heterotopia zniknie lub zacznie funkcjonować w odmienny sposób, co można zaobserwować, śledząc dzieje cmentarzy - kiedyś umiejscawianych w centrach miast, obecnie - na ich obrzeżach. Istotnym wkładem Foucaulta - nie tylko Innych przestrzeni, ale całej jego pracy³⁸ - było wskazanie, że przestrzeń jest nie tylko domeną geografii, ale także demografii,

³⁴    Tamże, s. 303.

³⁵    Tamże, s. 117.

³⁶    Por. R.T. Taiły, Spatiality.... s. 119-121.

³⁷    M. Foucault, Inne przestrzenie..., s. 120.

³⁸    Por. R.T. Taiły, Spatiality..., s. 119-128.