1629290491

Przestrzenie, miejsca, mapy Zwrot przestrzenny a badania literackie

Every continent has its own great spirit of place. Every people is polarized in soine particular locality, which is home, tlie homeland. Different places on the face ofthe earth have different vital effluence. different vibration, different Chemical exhalation, different polarity with different stars: cali it what you like. But the spirit of place is a great reality.

D.H. Lawrence, Studies in Classic American Literaturę

1. Zwrot przestrzenny: wstępne rozpoznania

Od dłuższego już czasu bez trudu można zauważyć wzmożone zainteresowanie nauk humanistycznych i społecznych szeroko rozumianą przestrzenią¹. Nazwijmy owo „proprzestrzenne” nastawienie zwrotem przestrzennym, choć samo to pojęcie ma zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników², jest bardzo rozległe, rozciągane jeszcze przez cały czas na pojawiające się nowe dyscypliny i subdyscypliny wiedzy. Próbując jednak w jakiś sposób uporać się z ogromną materią współczesnych badań nad

1

   Znajduje to odzwierciedlenie w znacznej ilości tekstów, pisanych zwłaszcza po 2000 roku. Zob. np. E. Rybicka, Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich, „Teksty Drugie” 2008, nr 4, s. 21-38; taż, Geopoetyka, geokrytyka, geokulturologia. Analiza porównawcza pojęć, ..Białostockie Studia Literaturoznawcze" 2011, nr 2, s. 27-39; taż, Ponowoczesny regionalizm i badania komparatystyczne, „Rocznik Komparatystyczny” 2011, s. 141-161; taż, Geopoetyka (o mieście, przestrzeni i miejscu we współczesnych teoriach i praktykach kulturowych), w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków: Universitas, 2012, s. 471-490; taż, Mapy. Od metafory do kartografii krytycznej, „Teksty Drugie” 2013, nr 4, s. 30-47; S. Weigel, On the 'Topographical Tum ’. Concepts of Space in Cultural Studies and Kulturwissenschaften. A Cartographic Feud, trans. M. Kyburz, U. Kommeier, "European Review” 2009, vol. 17, no. 1. s. 187-201; O. Weretiuk, Próba określenia i uporządkowania znaczeń związanych z geopoetyką, „Porównania” 2013. nr 12, s. 25-42. Por. R.T. Taiły, Spatiality, London, New York: Routledge. 2013, s. 4. Korzystam z książki Tally ego w formie elektronicznej (mobi), numery stron mogą się nieznacznie różnić od papierowego oryginału.

2

   Zasadniczo istnieją dwie nazwy: „zwrot topograficzny” (zwłaszcza w badaniach niemieckojęzycznych) oraz „zwrot przestrzenny" (badania anglojęzyczne). Zdecydowałam się na używanie pojęcia „zwrot przestrzenny”, ponieważ uważam je za szersze znaczeniowo, zdolne pomieścić także zjawiska, które nie kojarzą się bezpośrednio z topografią. O problemach z nazewnictwem „tendencji przestrzennych" w humanistyce; zob. np. E. Rybicka, Geopoetyka, geokrytyka, geokulturologia...