1800320535

11

wszechnie uznawany. Każdy ma prawo do wyznawania swojej religii, pod warunkiem że akceptuje także prawo do jej krytyki, niezbywalny przywilej w każdym demokratycznym społeczeństwie. Swoje miejsce w rozważaniach znalazła także problematyka prawnej ochrony wolności religijnej, zarówno w zasięgu międzynarodowym, jak i indywidualnego państwa. W tym przypadku przeprowadzono gruntowną i sumienną analizę orzeczeń niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego dotyczących wolności religii. Uzupełnieniem obrazu wzajemnych relacji kościołów i związków wyznaniowych z organami państw europejskich jest artykuł analizujący stan prawny w zakresie równości wyznań i światopoglądów w Polsce.

W subiektywnym odczuciu piszącej te słowa w debacie zabrakło szerszego zainteresowania problematyką Unii Europejskiej w kontekście analizy zasad gwarancji i zabezpieczeń ochrony praw człowieka. Artykuł przedstawiający trzy systemy ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym, jako jedyny wprowadził w problematykę konferencji ten niezwykle ważny i aktualny problem.

A przecież Unia Europejska nie jest zwykłą wspólnotą gospodarczą ani związkiem powstałym do wykonania jakiegoś zadania. Unia wykracza daleko ponad to; jest wspólnotą światopoglądową i religijnie neutralną, a jej fundamentem są podstawowe prawa człowieka i jego wolność. Do standardów europejskich należy również wolność religii. Wolność religii jest nie do pomyślenia bez wolności myśli i odwrotnie, wolność myśli - bez wolności religii. Wolność wyznawania dowolnej religii czy światopoglądu i wolność praktykowania ich nie zawsze były i są tożsame we współczesnej Europie, która jest coraz bardziej areligijna i zlaicyzowana. Jeśli wyjdziemy z założenia, że każdy dziś może powołać się na wolność wyznania, oznacza to, że w tym samym społeczeństwie istnieją różnorodne przekonania religijne i światopoglądy i każda z takich grup ma prawo domagać się poszanowania dla swych poglądów ze strony państwa. Zasadę tę, zgodnie z prawem podstawowym, muszą respektować grupy wyznaniowe i światopoglądowe we wzajemnych stosunkach. Jest to pluralizm religijny, wyznaniowy i światopoglądowy. W świecie wolnej myśli, a do takiego przecież pretenduje Unia Europejska (dzisiejsza Europa) pluralizm jest nieunikniony. Nie zawsze jest akceptowany, a społeczeństwo pluralistyczne lub też tylko uważające się za takie odnosi się z rezerwą do idei, która powinna być praktyczną realizacją zasady pluralizmu, czyli tolerancji. Ludzie z czasem zaczynają zdawać sobie sprawę z tego, że do zachowania pokoju potrzebna jest tolerancja. Stopniowemu utrwalaniu się demokratycznych poglądów towarzyszy idea pluralizmu politycznego, która obej-