2711905738

202 Przemysław Śleszyński

w oddziałach w pozostałej części kraju.

W ostatnich latach w Polsce zwrócono większą uwagę na problematykę „przestrzeni zarządzania”, postulując m.in. docenienie roli badań z zakresu geografii przedsiębiorstw (Domański, 1997). Pierwsze szersze badania rozmieszczenia siedzib ważniejszych przedsiębiorstw po przemianach społeczno-gospodarczych w 1989 r. przeprowadził B. Wyżnikiewicz (1997). Wskazał on na duże zróżnicowanie siły ekonomicznej (zdefiniowanej jako potencjał gospodarczy) w łatach 1992-1995 w układzie 49 województw, w tym dużą koncentrację w dwóch województwach: warszawskim i katowickim oraz postępującą polaryzację siły ekonomicznej. Podkreślił także znaczenie wielkich firm jako kluczowych czynników określających siłę regionów (poprzez wpływ na lokalny rynek pracy, infrastrukturę produkcyjno-uslugową oraz więzi kooperacyjne z mniejszymi firmami). Pomimo że opracowanie dotyczy lat 1991-1995, jego słabą stroną jest niestety odniesienie się właśnie do przekroju czasowego, gdyż - co sam autor zresztą stwierdza - dane źródłowe o największych przedsiębiorstwach z tego okresu są stosunkowo niepełne. Dyskusyjne jest także rozumienie siły ekonomicznej jako liczby wielkich przedsiębiorstw na danym obszarze, a nie wielkości ich przychodów, co częściowo zostało skorygowane poprzez zastosowanie wskaźnika sum rang (miejsc na listach według wielkości przychodów).

Interesujące opracowanie przedstawili także R. Guzik i K. Gwosdz (2000) na temat przestrzennej koncentracji funkcji kontrolnych w polskim przemyśle. Badaniem objęto około 700 największych przedsiębiorstw w Polsce. Autorzy stwierdzili, że system zarządzania w Polsce podobny jest do występującego w Wielkiej Brytanii i Francji, gdzie funkcja kontrolna skoncentrowana jest w jednym głównym mieście (stolicy).

Trzecim istotnym opracowaniem z omawianego zakresu są badania E. Nowosielskiej (2001) dotyczące zróżnicowania siedzib ważniejszych przedsiębiorstw sektora usługowego w 1999 r. w układzie 16 województw. Autorka potwierdziła koncentrację siedzib zarządów przedsiębiorstw, także w sektorze usługowym, między innymi w wielkich miastach powyżej 500 tys. mieszkańców. Dyskusyjne jest jednak stwierdzenie o niewielkiej roli wielkich firm usługowych w rynku pracy, poza województwem mazowieckim. Z pobieżnego zestawienia liczby pracujących w sektorach usługowych (ponad 9 min w 1999 r.) i liczby pracujących w 1999 r. w przedsiębiorstwach z Listy 500 (1,2 min; bez 78 firm, które nie podały zatrudnienia, m.in. Procter & Gamble Polska SA, Elektrim SA, Exbud SA, Polski Koncern Naftowy SA, Agros SA, zaś część przedsiębiorstw podało zatrudnienie prawdopodobnie tylko samej centrali) wynika, że udział ten wyniósł około 15%. Biorąc pod uwagę ścisłe związki kooperacyjne w zakresie sieci sprzedaży handlu i usług, udział ten był o wiele większy.

Zagadnienia konkurencyjności i rangi wielkich miast Polski w świetle napływu kapitału zagranicznego rozwinięto w pracy B. Domańskiego, R. Guzika i K. Gwosdza (2000), gdzie przeprowadzono m.in. hierarchizację ośrodków miejskich w zależności od lokalizacji siedzib firm z kapitałem zagranicznym. W badaniach tych po raz kolejny potwierdzono koncentrację siedzib zarządzania.