13] CYKL NUKLEOTYDOW PURYNOWYCH 171
Dopiero w latach 70-tych Tornheim i Lowenstein uzyskali przekonywujące dowody doświadczalne na to. że w mięśniach szkieletowych zwierząt, dezaminacja AMP i reaminacja powstałego IMP tworzą proces cykliczny i nazwali go cyklem nukleotydów purynowych (17—20).
W artykule przedstawione zostaną obserwacje świadczące o cyklicznym przebiegu przemian AMP -> IMP - AMP, właściwości i rozpowszechnienie enzymów uczestniczących w tym procesie, jak również znaczenie tego procesu dla metabolizmu komórkowego.
W ubiegłych latach na łamach Postępów Biochemii ukazały się artykuły omawiające metabolizm nukleotydów w mięśniach szkieletowych (21) i właściwości dezaminazy AMP (22, 23). W 1972 r. w czasopiśmie Physiological Review ukazała się praca przeglądowa J. M. Lowenstein a omawiająca wcześniejsze badania nad cyklem nukleotydów purynowych (19).
II. Cykliczność przemiany nukleotydów
Na proces cykliczny określany mianem cyklu nukleotydów purynowych składają się trzy następujące reakcje:
AMP + HzO IMP + NHj
IMP + asparaginian + GTP —► adenylobursztynian + GDP+P,
Adenylobursztynian -> AMP + fumaran
Powyższe reakcje przedstawione są w formie cyklu na rycinie 1. Pierwszą reakcję hydrolitycznego odszczepienia amoniaku od cząsteczki AMP katalizuje wspomniana już we wstępie dezaminaza AMP. Druga i trzecia reakcja stanowią dwuetapowy proces reaminacji IMP. Azot potrzebny do reaminacji IMP pochodzi z asparaginianu, a źródłem energii dla syntezy adenylobursztynianu jest hydroliza GTP. Rozszczepienie adenyloburszty-nianu przebiega niehydrolitycznie, przy czym łańcuch węglowy pochodzący z asparaginianu uwalniany jest w postaci fumaranu. Wszystkie trzy enzymy katalizujące reakcje cyklu nukleotydów purynowych, a miano-
Ryc. 1. Cykl nukleotydów purynowych
Liczby przedstawiają nazwy enzymów: 1. Dezaminaza AMP, (EC. 3.5.4.8; AMP-aminohydrolaza).
2. Syntetaza adenylobursztynianowa [EC. 0.3.4.4; ligaza IMP: L-asparaginian (GDP)]. 3. Liaza adenylobursztynianowa (EC. 4.3.2.2; AMP-liaza
adenylobursztynianu). ASPARAGINIANU GTP