357503232

Urszula Kozłowska

Zespół do Spraw Handlu Ludźmi

MSWiA

PROBLEMATYKA PRAWNA - HANDEL LUDŹMI W DOKUMENTACH MIĘDZYNARODOWYCH RATYFIKOWANYCH PRZEZ POLSKĘ

Polska podpisała i ratyfikowała szereg aktów prawa międzynarodowego, przyjmując tym samym określone standardy w zakresie definiowania przestępstwa handlu ludźmi oraz sposobów jego zwalczania czy zapobiegania mu. Dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej, Międzynarodowej Organizacji Pracy czy Rady Europy regulują nie tylko zakres kryminalizacji zachowań, ale także zawierają zalecenia umożliwiające udzielanie skutecznej pomocy ofiarom tego przestępstwa.

Mimo, że społeczność międzynarodowa zaczęła dostrzegać problem handlu ludźmi na przełomie XIX i XX wieku, termin „handel ludźmi” nie był sprecyzowany w prawie międzynarodowym aż do 2000 r.¹, tj. do czasu powstania tzw. Protokołu z Palermo. Polska ratyfikowała ten dokument dopiero w 2003 r.

W polskim kodeksie karnym brak jest definicji handlu ludźmi. Przestępstwo to zostało ujęte w dwóch przepisach kodeksu, tj. w art. 253 k.k. (mówiącym wprost o handlu ludźmi) oraz w art. 204 § 4 k.k. (penalizującym zwabienie i uprowadzenie innej osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą). Brak definicji tego przestępstwa powoduje szereg problemów², zwłaszcza prowadzi do różnic w orzecznictwie sądów w zakresie interpretacji kodeksowego pojęcia „uprawia handel ludźmi”.³ Z uwagi na brak definicji w kodeksie

1

   Po raz pierwszy' termin „handel białymi niewolnikami” został użyty na międzynarodowej konferencji poświęconej problematyce handlu ludźmi w Paryżu w 1902 r.. a następnie w dokumencie Porozumienie międzynarodowe z 18 maja 1904 r. w sprawie zwalczania handlu białymi niewolnikami. Dotyczył on handlu sprzedaży ludzi w celach wyzysku seksualnego. „Handel kobietami i dziećmi" to z kolei termin użyty w 1921 r. na kolejnej konferencji tego typu: był on odtąd uży wany w dokumentach Ligi Narodów (pierwszy dokument to Konwencja o zwalczaniu handlu kobietami i dziećmi z 30 września 1921 r.) oraz Organizacji Narodów Zjednoczony ch (Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prosty tucji z 21 marca 1950 r.). Oba dokumenty zostały ratyfikowane przez Polskę, Zwalczanie handlu ludźmi: prewencja poprzez rozwiązania prawne. Raport, P. Rudnicka (red.). Stowarzyszenie Praw Człowieka im. Haliny Nieć, Kraków' 2003. s. 10-14.

2

   Nieprecyzyjność art. 253 § 1 k.k. może m.in. powodować trudności w sformułowaniu zarzutów z tego przepisu czy stwarzać możliwość kwalifikacji prawnej z innych przepisów (np. z art. 204 k.k., 203 k.k. czy 197 k.k.) przewidujący ch łagodniejszą sankcję. Zob. wyniki badań ankietowych w arty kule J. Warzeszkiewicz, Opinie funkcjonariuszy ochrony porządku prawnego na temat wprowadzenia definicji handlu ludźmi do kodeksu karnego, (w): Handel ludźmi. Zapobieganie i ściganie, Z. Lasocik (red.), Warszawa 2006, s. 231-235.

3

   Więcej na temat orzecznictwa polskich sądów w sprawach o handel ludźmi w artykule B. Namysłowskiej-Gabiysiak, s. 27-37.