4307685388

78 Tomasz Legiędź

latem zwiększenia kontroli państwa nad gospodarką, co jest jednoznaczne z niezrozumieniem roli instytucji nieformalnych i złożoności związków między gospodarką, kulturą i polityką. Nie brakuje też badacz}' deprecjonujących znaczenie instytucji oraz starających się udowodnić, że to efektywny system instytucjonalny jest konsekwencją rozwoju gospodarczego, a nie na odwrót. Należy także postawić pytanie: czy ekonomistom związanym z nurtem nowej ekonomii instytucjonalnej udało się rozwiązać problemy rozwoju gospodarczego?

Celem arty kułu jest wskazanie potencjalnych źródeł niepowodzeń ekonomii rozwoju i nowej ekonomii instytucjonalnej w rozwiązywaniu problemów rozwoju gospodarczego, a zwłaszcza przedstawienie argumentów przemawiających za tezą, że ekonomiści rozwoju posługują się uproszczonym pojęciem instytucji, a ich zalecania polityczne nie uwzględniają złożoności instytucjonalnych uwarunkowań rozwoju. Pierwszą część artykułu poświęcono zarysowaniu aktualnego stanu badań nad rozwojem gospodarczym w ramach nowej ekonomii instytucjonalnej. W drugiej części przedstawiono wpływ perspektywy instytucjonalnej na badania nad rozwojem gospodarczym w dominującym dyskursie. W trzeciej części zaprezentowano, jak ekonomiści rozwoju w swojej analizie wykorzystują instytucje.

2. Nowa ekonomia instytucjonalna a rozwój gospodarczy

Kluczowy wpływ na kształt współczesnej teorii rozwoju gospodarczego ma neokla-syczna teoria wzrostu. Nowoczesna analiza wzrostu gospodarczego, obok takich czynników wpływających na sytuację ekonomiczną państwa, jak akumulacja pracy oraz kapitału, wymienia postęp technologiczny [Solow 2005; Kurz, Salvadori 2003; Barro, Sala-i-Martin 2004], W początkowym etapie badań nad przyczyną niedorozwoju gospodarczego dominowała opinia, iż ortodoksyjna teoria ekonomiczna nie nadaje się do badania gospodarek krajów rozwijających się, ponieważ panujące w nich warunki są odmienne. W celu wyodrębnienia tych różnic oraz wytłumaczenia zjawisk charakterystycznych dla gospodarek krajów słabo rozwiniętych powstała ekonomia rozwoju [Piasecki 2007]. Potrzeba było jednak niemal pól wieku badań, kryzysu tej dyscypliny ekonomii, a następnie upadku konsensu waszyngtońskiego, aby ekonomiści dostrzegli, że różnice między światem biednym i bogatym sprowadzają się przede wszystkim do różnicy w panującym systemie instytucjonalnym. Badanie instytucji może być kluczem do zrozumienia rozwoju gospodarczego. Neo-klasyczna teoria wzrostu może tłumaczyć pewne zjawiska występujące w gospodarkach rozwiniętych, gdyż przyjęte warunki bazowe, w tym funkcjonujący system instytucjonalny (np. działanie praw własności) odpowiada temu istniejącemu w tych krajach. W państwach słabo rozwiniętych niedostatecznie rozwinięte są także prawa własności i inne instytucje warunkujące efektywne wykorzystywanie czynników produkcji, dlatego ortodoksyjna teoria jest nieskuteczna¹.

1

Obecny kryzys finansowy i gospodarczy' wydaje się potwierdzać opinię nowych instytucjonali-stów, że brak instytucji w ortodoksyjnej teorii ekonomii utrudnia analizę ekonomiczną także w krajach rozwiniętych.