431985006

Na przykład przy złudzeniu Mullera-Lyera treścią spostrzeżenia są dwa odcinki poziome o nierównej długości i takim też jest wówczas dla nas sam przedmiot. Dlatego wypowiedź o treści spostrzeżenia: „odcinek A jest dłuższy niż odcinek B” stanowi też wypowiedź o przedmiocie zewnętrznym i należy właśnie do „zeznań ekstrospekcyjnych”, których autor nic zalicza do samoobserwacji. Uogólniając, można powiedzieć, że wypowiedzi człowieka o treści jego przeżyć muszą być zaw^rsze wypowiedziami o świecie zewnętrznym, takim, jakim go sobie uświadamiamy, stąd zaś wynika, że „zeznania samoobserwacji niczym nie różnią się od „zeznań ckstrospekcyj-nych . Nic tu nie pomoże również wyprowadzenie teorii dwóch układów sygnałowych. Drugi układ sygnałowy jest — według Pawłowa narządem abstrakcyjnej i ogólnej orientacji w otoczeniu (por. str. 205), a nie może być pojęty jako organ „samoobserwacji”. Reasumując stwierdzimy, że przy założeniach poczynionych przez Tiepłowa, jakiekolwiek opisy samych przeżyć, poza ich treścią, tj. poza takimi przedmiotami zewnętrznymi, jakimi one się nam uświadamiają, są niemożliwe, a opisy przedmiotów' zewnętrznych — zgodnie z jego słuszną uwagą — nie są „zeznaniami samoobserwacji’, to znaczy, że „samoobserwacja” rozumiana w znaczeniu podanym przez autora jest pojęciem pustym.

Ale pogląd Tjepłęwa odmawiający człowiekowi zdolności do spostrzegania samych przeżyć wydaje się również niezgodny z faktami, mianowicie z niewątpliwym faktem, że człowiek potrafi składać zeznania introspekcyjne, zawierające wypowiedzi właśnie o samych ^przeżyciach, a nie tylko o ich treści. Zapewne, w każdym protokole zeznań introspekcyjnych znajdą się zdania, które zaliczylibyśmy raczej do „zeznań ekstrospekcyjnych”, ale ponadto występują w nich z reguły trzy rodzaje wypowiedzi, które dotyczą nie treści, ale innych wiaściwości przeżycia, takich, które zgodnie z tradycyjną terminologią moglibyśmy zaliczyć do „aktu” odzwierciedlania. Będą to po pierw^rsze, stwierdzenia, że badany coś spostrzegł, o czymś pomyślał itd., czyli wypowiedzi konstatujące, że zaszło określone zjawisko psychiczne, że dokonał się akt odzwierciedlania. Dlatego wiaśnie wypowiedź: „Zauważyłem, że kwadrat A jest jaśniejszy od