431985016

Wstęp

PROBLEM TERMINOLOGICZNY W PSYCHOLOGII MYŚLENIA

1. Ewolucja metodologiczna. Praca ta poświęcona jest omówieniu niektórych zagadnień metodologicznych związanych z badaniami nad myśleniem. Problem metod jest w dzisiejszej psychologii myślenia bardzo ważny. Badania nad procesami umysłowymi przeszły— wraz z całą psychologią — charakterystyczną ewolucję, która zresztą, jak się zdaje, nie jest jeszcze całkowicie zakończona. Punktem wyjścia były tu, jak wiadomo, introspekcyjne analizy procesów umysłowych. Psychologowie stali początkowo na stanowisku, że myślenie stanowi pewien ciąg faktów danych w introspekcji, a dla poznania go i ustalenia praw, które nim rządzą, wystarcza opisać je na podstawie introspekcji i stwierdzić, w jaki sposób wpływają na jego przebieg różnorodne czynniki zewnętrzne i warunki działające w samym osobniku. Zasadniczo jednak badania introspekcyjne ograniczały się do pierwszej części tego programu, tj. do opisu procesów umysłowych, jak to widzimy w pracach szkoły wurzburskiej, w monografii S e 1 z a czy w rozprawie T wardowskiego poświęconej istocie pojęć.

Jednakże taki sposób stawiania problemów psychologii myślenia uległ wkrótce radykalnej zmianie. Trudno powiedzieć, jak dalece zmiana ta była wywołana narastającą nieufnością do metod intro-spekcyjnych, o ile zaś krytyka introspekcji wyrosła już ze zmienionej problematyki psychologicznej. W każdym razie faktem jest, że coraz częściej zaczęto stwierdzać niewystarczalność metod introspekcyjnych dla poznania myślenia i rozpoczęto wnosić o nim z reakcji badanego na takie lub inne bodźce. Wielu psychologów wyraźnie podkreśla

7