4442198815

Ale to samo można powiedzieć i o nerwowym odzwierciedlaniu, którym kierują się zwierzęta w swoim przystosowaniu do otoczenia: i ono nie daje się zamknąć bez reszty w terminach fizjologicznych, te bowiem nie uwzględniają treści odzwierciedleń. Wszystko, co może zrobić tu fizjolog za pomocą właściwej sobie terminologii — to opisanie fizjologicznej struktury odzwierciedlania, przestrzenno--czasowych układów elementarnych czynności mózgu, impulsów nerwowych czy funkcji pobudzenia i hamowania. Ale czyż to „wyczerpuje istotę” odzwierciedlania ? Mózg wytwarza korowe obrazy przedmiotów' zewnętrznych, malując je nie farbami, lecz za pomocą procesów fizjologicznych i te obrazy stanowią podstawę dla kierowania się przez zwierzę cechami przedmiotów' w jego postępowaniu. Fizjolog jest zasadniczo ograniczony do analizy samych farb składających się na te obrazy, ale w ten sposób nie można dotrzeć do tego, co obraz przedstawia. W tym celu należy zestawić ów obraz, zrekonstruowany na podstawie wszystkich dostępnych metod, a przede wszystkim na podstawce reakcji badanego na bodźce, z otoczeniem i stwierdzić, co zostało w' mózgu „wymalowane” i z jaką dokładnością. Tego zadania może podjąć się tylko psychologia jako nauka o „odzwierciedlającej czynności mózgu” (Tiepłow, 1952, str. 70), a fizjologowie, którzy — jak np. nieraz Pawłów — zajmowali się tymi zagadnieniami, mogą być uw^rażani za pionierów tak pojmowanej psychologii. Psychologia rozszerza w ten sposób zakres sw^roich badań, ale zyskuje przez to niezmiernie dużo, bo możliwość prowadzenia logicznie uzasadnionych badań nad przystosowaniem do otoczenia.

Jeśli jednak procesy recepcji bodźców w ośrodkowym układzie nerwowym mają sw'ój realny, psychologiczny aspekt odzwierciedlający, to zaproponowane poprzednio określenie „poznawania” jako procesu nerw'ow^rcgo odzwierciedlania wydaje się logiczne i sensowne. „Poznawać” — znaczyłoby wówczas tyle, co odzwierciedlać (w podanym znaczeniu) przedmioty, ich cechy i stosunki, jakie między nimi zachodzą, a zewmętrznym jego kryterium byłyby zjawiska kierowania się danymi szczegółami w przystosowaniu do otoczenia. Tak pojęte poznawanie byłoby właściwe dla całego świata zwierzęcego, bo każde zwierzę dla utrzymania się przy życiu musi odzwierciedlać wskaź-

150