4552035717

Rozdział 1. Podstawy geologii 17

Rys. 1.11. Gmpa uskoków schody (a), zrąb (b), rów tektoniczny (c)

>    1.2.2. Procesy egzogeniczne

Omówione poprzednio procesy endogeniczne prow adzą z jednej strony do tworzenia licznych skal magmowych, z drugiej powodują powstanie wypiętrzeń i zapadlisk. Wynikiem działania sil wewnętrznych jest powstanie nierówności skorupy ziemskiej.

Czynniki zewnętrzne dążą do zrównania powierzchni Ziemi, niszcząc wyniosłości i odkładając powstały materiał w obniżeniach i zapadliskach. Wyróżnia się w związku z tym procesy niszczące, czyli degradujące, i twórcze - agradujące. Źródłem sil i procesów egzogenicznych jest Słońce. Od Słońca bowiem zależy ruch atmosfer} , pow stanie opadów, a więc i działalność wód płynących, lodowców' itp.

Do procesów degradujących prowadzących do denudacji, czyli zrównania wyniosłości, należą: wietrzenie, erozja i powierzchniowe ruchy masowe powodujące usuwanie zwietrzeliny. Na proces agradacji składa się transport i sedymentacja materiału skalnego (akumulacja).

>    1.2.2.1. Wietrzenie

Skały występujące na powierzchni Ziemi wystawione są na stale działanie Słońca, powietrza, wody i biosfer}'. Pod wpływem niszczącego działania tych czynników, zwanego wietrzeniem, następuje rozpadanie się litych bloków' skalnych i tworzenie okruchów skalnych. Czynniki fizyczne powodują rozdrobnienie skal, czynniki chemiczne natomiast działają w kierunku przeobrażenia składników mineralnych i powstania nowych o zmienionym składzie chemicznym. Zależnie od czynników wywołujących wietrzenie rozróżniamy wietrzenie fizyczne i chemiczne.