456719685

Lee/, mc tylko laka literatura może być pomocai czytelnikowi. Co więcej, me doceniamy na ogól wpływu książki nawet drapieżnej i ostrej, dotykającej utajonych bólów, wrogości zawiści czy lęku. uczuć, które obawiamy się przywołać i nazwać po imieniu Ta „literatura mroku ’. wywołując z nieświadomości czytelnika ..gości nocy ' odpychane i nieakceptowane uczucia i myśli, pomaga nam je zrozumieć i wyartykułować, jeśli nic w formie bezpośredniej, to w symbolicznej czy metaforycznej. W ten sposób towarzyszy ona naszym cierpieniom i klęskom, sprawiając, że nic czujemy się wśród nich samotni. Zagadnieniom „litcratuiy mroku” jako stosunkowo najmniej spenetrowanym, a także cieszącym się współcześnie wyjątkowym wprost zainteresowaniem młodzieży, poświęcam stosunkowo dużo miejsca w dalszych rozdziałach tej książki. Przedstawiając poglądy i dyskusje nad tym zagadnieniem, staram się jednocześnie wykazać, że słowo ..strach" jest tu jedynie hasłem wywoławczym, pociągającym za sobą znacznie szerszą grapę problemów i przekształcającym toczoną wokół niego dyskusję — w dyskusję nad tożsamością literatun’ dziecięcej

ANTROPOLOGIA DZIECIŃSTWA W TWÓRCZOŚCI JANUSZA KORCZAKA

Trudno spotkać drugiego autora, który przystępowałby do twórczości dla dzieci i o dzieciach z tak ogromnym zasobem empirycznej wiedzy. Jego metodę badawczą można by nazwać obserwacją uczestniczącą. Podobnie jak ów etnograf amerykański, który stał się członkiem indiańskiego plemienia, aby poznać od wewnątrz jego obyczaje. Korczak .przystał" do dzieci, wtopił się w tch środowisko i spędził wśród nich większość swego życia, obserwując je w najróżnorodniejszych sytuacjach, nawet nocą — sypiał bowiem przez pewien okres we wspólnej z nimi sypialni albo przyjmował poszczególne dzieci na nocleg do swego pokoju.

Wizyjność, wyobraźnia i fantazja literacka łączy się w utworach literackich Korczaka z drobiazgowym, wety stycznym opisem zachowali, języka, twórczości i obyczajów dziecięcych. Dopiero w pól wieku później, w latach siedemdziesiątych. pojawili się w Polsce badacze, którzy analizowali zagadnienia dzieciństwa z punktu widzenia jego kulturowych odrębności, a także rozpatrywali wytwory słowne dziecka jako wyraz dziecięcych przekonań i wierzeń¹.

Swoją obserwację wspiera! Korczak pomiarem, gromadził dokumenty życia dziecięcego, analizował tematykę kłótni, sporów i zakładów, inicjował spisywanie opowieści dziecięcych, których fragmenty opublikowane zostały w książeczce Wspomnienia z ntaleńkoścfl.

Mimo że rac był zawodowym uczonym, jego warsztat badawczy nosi wszy stkie cechy metodologii nauk społecznych, tak jak ją rozumiała polska socjologia międzywojenna, i bliski jest podejściu takich badaczy jak Znaniecki. Krzyw icki. Bystroń czy Czarnowski. Charakterystycznym dla nich było rozpatrywanie gawisk badany ch w ich szerokim, naturalnym kontekście, ograniczenie do minimum ingerencji badacza w badane procesy, posługiwanie się metodą dokumentów osobistych oraz wywiadu, eksponowanie analizy jakościowej przed ilościową. W pracach Korczaka — zarówno literackich, jak pedagogicznych — znajdziemy kategorie opisu stosow anc w badaniach ludoznawczych: zbieractwo i wymianę, prawa i obyczaje, wierzenia, obrzędy, magię.

*    J.Cjcitikowski. Wnika zabawa, Wrocław 1967, Literatura i podkultura dntctfca, Wrocław 1974; Literatura osobna. Warszawa 1985. D. Simonides. Współczesny folklor slouny dzieci i nastolatków. Opole 1976.

*    WsptmmeMaz molertkoia. Warszawa I92S,

19