4640480721

104 S. GLADOS, M. MACIEJEWSKI

nego rodzaju sztucznych gleb. Gleby takie osadzone na odpadowych włókninach służyć mogą m.in. do rekultywacji hałd. Ma to szczególne znaczenie dla tych regionów kraju, które zostały zniszczone ekologicznie przez przemysł ciężki.

Literatura dotycząca absorbentów hydrożelowych jest już bardzo bogata i w jednym przeglądzie nie można omówić wszystkich prac opublikowanych na ten temat. Zwrócimy więc uwagę na możliwości syntezy hydrożeli. Obszernego omówienia patentów w tym zakresie dokonał Ricardo Pó [1]. W innym przeglądzie Kazanskii i Dubrowskii [2] opisali chemiczne i fizyczne właściwości hydrożeli w aspekcie ich zastosowań w rolnictwie.

W kraju systematyczne badania nad syntezą i zastosowaniami superabsor-bentów prowadzono w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia” w Kędzierzynie-Koźlu, a przeglądowy artykuł na ten temat opublikował Bereś [3]. Duże zapotrzebowanie na hydrożele w kopalniach do tamowania niepożądanych wycieków wody w sztolniach, ponadto konieczność rekultywacji skażonych terenów na Śląsku oraz potrzeby rolnictwa i nowoczesnego ogrodnictwa sprawiły, że produkcję superabsorbentów żelowych przejął „EKOCHEM” w Katowicach, prowadząc jednocześnie intensywne badania nad nowymi asortymentami i zastosowaniem ich do określonych celów.

1. SYNTEZA SUPERABSORBENTÓW POLIMEROWYCH

1.1. SPECYFIKA BUDOWY SIECI HYDROŻELOWYCH

Pierwszy ze sposobów formowania hydrożeli oparty jest na polireakcji z udziałem monomerów o funkcyjności większej od 2. O superabsorbentach można powiedzieć, że stanowią układy „słabo usieciowane”, co oznacza, że niektóre łańcuchy związane są tylko jednym końcem z siecią nieodwracalną, tzn. połączoną węzłami kowalencyjnymi. Ilustruje to rys. la. Drugi sposób podobny jest do procesu wulkanizacji i polega na powiązaniu istniejących makrocząsteczek liniowych mostkami, zawierającymi dwie grupy reaktywne, lub monomerem sieciującym o funkcyjności J' większej od 2 (rys. 1 b).

a

Rys. I. a: układ sieci czterofunkcyjnej z przyłączonym łańcuchem o jednym swobodnym końcu; b: fragment łańcuchów dwufunkcyjnych połączonych mostkiem za pomocą czynnika sieciującego

o funkcyjności /= 2 (lub większej)