5192605714

[3] BIAŁKO WIĄŻĄCE WITAMINĘ D 55

tów witaminy D jest dołączenie tlenu do łańcucha bocznego w pozycji 25. Reakcja ta przebiega w wątrobie (6), a uczestnicząca w niej 25-hydroksy-laza cholekalciferolu występuje zarówno we frakcji mitochondrialnej, jak i mikrosomalnej hepotocytów (7). Powstający 25 OHD transportowany jest następnie do nerki. W nerce w efekcie działań la-hydroksylazy 25-cho-lekalciferolu lub 24-hydroksylazy 25-cholekalciferolu 25 OHD metabolizowany jest do 1,25 (OH)₂D lub 24,25 (OH)₂D. Kierunek metabolizmu uzależniony jest od stężenia jonów wapnia, fosforanów w surowicy krwi oraz zaopatrzenia ustroju w witaminę D lub w parathormon (1, 2, 8). Docelowymi tkankami działania 1,25 (OH)₂D są: jelito, kość, nerka, skóra, przy-tarczyce oraz przysadka (9—14). Witamina D oraz jej metabolity transportowane są w postaci związanej ze specyficznym białkiem. Białko to, nazwane białkiem wiążącym witaminę D — DBP (Vitamin D Binding Protein) — odznacza się wysokim powinowactwem do witaminy D i jej metabolitów.

W niniejszej pracy starano się przedstawić historię odkrycia białka wiążącego witaminę D, ustalenia dotyczące jego właściwości fizykochemicznych oraz roli fizjologicznej.

II. Polimorfizm genetyczny białka wiążącego witaminę D (DBP — G_c)

W wielu laboratoriach w Europie i USA, zajmujących się oczyszczaniem i badaniem DBP z surowicy, stwierdzono immunologiczną identyczność tego białka z grupowo-specyficznym (G_c) składnikiem białkowym krwi ludzkiej (15). Ludzkie białko G_c zostało wykryte przeszło 20 lat temu przez Hirschfelda (16). Przez długie lata nie wiedziano nic o roli tego białka, co znalazło odbicie w nazwie nadanej przez odkrywcę — składnik grupowo-specyficzny. Dopiero w 1975 r. D a i g e r stwierdził, że białko G_c wiąże witaminę D i jej metabolity (15).

Do tego czasu białko G_c znane było jedynie jako genetyczny znacznik w badaniach ludzkich populacji. Białko to wykazuje polimorfizm genetyczny. Zastosowanie immunoelektroforezy ujawniło trzy główne fenotypy białka: G_cl-1, G_c2-1, G_c2-2. Są one produktem pojedyńczego, autosomal-nego genu z dwoma współdominującymi allelami G_C1 i G_c2, obecnymi w populacjach ludzkich na całym świecie (17, 18).

Elektroforeza na żelu poliakryloamidowym wykazała obecność dwóch pasm białkowych: G_cla i G_cl_k, w surowicy ludzi homozygotycznych w stosunku do allelu G_C1 (G_cl-1) i jednego pasma białkowego G_c2_k w surowicy ludzi homozygotycznych w stosunku do allelu G_c2 (G_c2-2) (18).

Pasmo białkowe G_cl_a ma punkt izoelektryczny bliższy anody, a pasmo białkowe G_cl_k ma punkt izoelektryczny bliższy katody. Obserwowane