5167289634

Nr 1/1952 WIADOMOŚCI URZĘDU PATENTOWEGO 145

Jak widać, oleje nieuwodornione zachowują się i całkiem odmiennie od olejów uwodornionych. Ole- ' je Ii i I2 pobierają stosunkowo dużą ilość tlenu I w okresie początkowym, a mało po ustaleniu się szybkości pochłaniania, podczas gdy w przypadku oleju II mamy do czynienia z krótkim (ok. 5 godzin) okresem początkowym, w którym olej pobiera niewielką ilość tlenu. Stosując dodatek 0,05—l°/o /?-na-ftylaminy lub /9-naftolu można było w przypadku olejów nieuwodornionych sprowadzić utlenianie do ułamka podanych wartości, a w przypadku olejów uwodornionych po upływie 10 godzin w ogóle nie stwierdzono obierania tlenu.

W wyniku prób, przeprowadzanych w aparatach laboratoryjnych z najrozmaitszymi związkami chemicznymi, stwierdzono, że niektóre inhibitory są specjalnie skuteczne. Na 140 związków zbadanych przez C. Krógera następujące inhibitory wykazały najlepsze działanie:

Inhibitor	uspOłczynn^k działania
	in tem»». 150° C	uj temp. 175° C
a - antramina	0,003	0,067
metylo - $ - naftylamina	0,020	0 126
a, a - diuunaftyloamina	0 027	0,0 2
hydrochinon	0.0J0	0,155

Sole metali w bardzo małym stopniu przeciwdziałają utlenianiu się olejów, a w niektórych przypadkach nawet aktywują olej. Badania porównawcze utleniania się olejów, przeprowadzane wruchu i podczas prób laboratoryjnych, wykazały, że uzyskiwane wyniki dość znacznie odbiegają od siebie, jak widać z załączonej tabeli, cytowanej przez Kroger‘a. Podany w tabeli współczynnik działania v wyraża stosunek między szybkościami pobierania tlenu przez olej z dodatkiem i bez dodatku inhibitora, po ustaleniu się szybkości utleniania. Jeśli v jest większe od 1, oznacza to, że szybkość pochłaniania tlenu przez olej została zwiększona przez dodatek inhibitora.

Dodatek	Kjo	•0+ £ ^1 a t i! N — 5 0 ^u c *9 t: a » o. 2 tJ ? S 3 £ c	1    3 S * => ^ S ? % *§. ~ 2 s 2    *5 5 g 3    0 E
nonylan miedzi	258z —210	2,1	1,42
chinidyna	149z -f 1400	1,27	•
olejan cyny	121 z ± 0	0,99	1,39
marian miedzi	112z -f- 1330	091	—
olej gojczyczny	43z -j- 1310	0,37	0,92
P-naftol	58z — 350	0.19	—
p -naftylaraina	4,6z ±0	0,04	0,41

Wszystkie badania były jednak robione wyłącznie z olejami syntetycznymi, toteż należałoby przeprowadzić analogiczne próby z olejami pochodzenia naturalnego.

•Reasumując ustalono:

a)    związki alifatyczne są mniej skuteczne od aromatycznych, •

b) działanie przeciwutleniające jest związane z istnieniem aktywnych centrów w postaci atomów tlenu, siarki, azotu itd., które powinny być związane możliwie swobodnie; szczególnie czynne są grupy: NHz—; OH—; HS— i - 6—

c) związki jednometyloaminowe są specjalnie skuteczne; w razie obecności dwóch podstawników najlepiej działają związki z podstawnikami w położeniu para.

W latach 1932/33 fir;na I. G. Farbenindustrie wprowadziła na rynek jako inhibitor siarczek dwu-(izo-amylofenolu), a następnie pod marką BPS siarczek dwu-(izobutylofenolu) o wzorze:

OH

■ /\

A

i-clHg

OH

A

\/

i-CiHit

Graficzne przedstawienie wyników widzimy na poniższym wykresie.

Wpływ dodatków organicznych na szybkość pobierania tlenu przez oleje syntetyczne w temperaturze 150°C

1    — olej I•

2    — olej h + olej I2 + 1% maślanu miedzi

3    — olej It + 1% nonylanu miedzi

4    — olej h 4- 1% olejami cyny

5    — olej lt + 1% chinaldyny

®    ^oI«i h + 1% oleju gorczycznego

⁷    olej Ii + 1% fl-naftylaminy

8    — olej 11 + 0,05% 8-naJtolu

Inhibitor ten wykazuje współczynnik działania zaledwie 0,33. Przez wbudowanie do niego cyny (10—15°/0) uzyskano inhibitor, który dodawany do olejów już w ilości 0,02% wykazuje bardzo dobre działanie. Z badań przeprowadzonych w s^:lniku wynika, że przez dodanie tego inhibitora żywotność olejów zostaje zwiększona o 220%. Okazało się jednak, że z oleju wydziela się nieznaczny osad, który w postaci łusek osadza się na niektórych częściach silnika. Wobec tego zsyntetyzowano nowy inhibitor r, który nie powoduje wydzielania się osadu i jest lepiej rozpuszczalny w oleju. Budowa chemiczna tego inhibitora jest następująca:

R—C—O

¹¹ ,^/x-s

O i *

\/

i-CiHo

-I

O-

/\

\/ i-CiHg

■Sn-O

O—C—R

/\ o /\ il

AU⁰

i-C*Ho i-CiHg •

50%-owy roztwór inhibitora w oleju wrzecionowym wykazywał zawartość cyny 5% i zawartość siarki 3,18%. Przy próbach w silniku działanie inhibitora okazało się takie samo, jak inhibitora poprzedniego, jeśli chodzi o zwiększanie żywotności oleju.

Inhibitor u zawiera srebro zamiast cyny. Mimo dobrych właściwości nie jest trwały w roztworach olejowych. Oleje z dodatkiem tego inhibitora ciem-

Wiad. Un. Pat. — ₁₀