544443438

świata (1970), a kluby z Mediolanu czterokrotnie w latach 60-tych wygrywały PE i trzykrotnie PI. Gra Włochów polegała na dobrze zorganizowanej obronie i szybkim działaniu w fazie przejściowej z obrony do ataku. Włosi (z pewnymi modyfikacjami) stosują takie rozwiązania do dziś.

Tymczasem w Europie i na świecie grano bardziej ofensywnie. Po "Brasilianie" prawdziwą rewolucję wprowadzono w Holandii. Futbol totalny zapoczątkowany w holenderskim Ajaxie to wynalazek taktyczny stulecia. Wprowadzony przez trenera Rinusa Michelsa poprowadził w latach 70-tych reprezentację Holandii do dwukrotnego wicemistrzostwa świata, a Ajax do tryumfu w PE w latach 1971-73. Polegał on na wymienności funkcji - obrońcy mogli dublować napastników a napastnicy - obrońców przy wzajemnej asekuracji. Piłkarze nie byli przywiązani do swojego miejsca na boisku, atakujący mięli funkcje defensywne, a ich partnerzy z defensywy - funkcje ofensywne. To była największa rewolucja taktyczna XX wieku.

Takim ustawieniem wychodziła na boisko wspomniana reprezentacja Holandii czy choćby jedna z czołowych "11" narodowych stulecia - RFN'1972. Trójka obrońców za którymi grał wyróżniający się libero XX wieku Franz Beckenbauer, przed nimi trójka pomocników, a z przodu trójka atakujących z Gerdem Mullerem w składzie, najlepszym strzelcem MŚ czy choćby PE. Piłkarski świat szybko poszedł dalej i cofnął kolejnego napastnika - tak powstało najpopularniejsze ustawienie ostatnich 20 lat XX wieku: 4-4-2.

W obronie występuje czterech obrońców - w tym dwóch środkowych. Modyfikacją jest defensywa ustawiona z libero - wówczas gra on za stoperem. Częściej jednak obydwaj środkowi obrońcy grają obok siebie, wówczas obaj defensorzy wymieniają się a cała obrona gra w jednej linii. W pomocy gra dwóch skrajnych pomocników (lewy i prawy) oraz jeden defensywny i jeden ofensywny. W ataku dwóch napastników, którzy - podobnie jak środkowi obrońcy - mogą wymieniać swe pozycje. W takim zestawieniu grał Liverpool, czterokrotny zdobywca PE, tak grał Milan z van Bastenem, Gullitem i Rijkaardem, tak wreszcie grali mistrzowie świata z lat 1982-1994.

Natępnie dominował system francuski - diamentowy (4-2-3-1). Na mundialu we Francji (1998) trener gospodarzy Aime Jacąuet zaproponował światu ustawienie swoich piłkarzy, którzy to pod jego wodzą zdobyli mistrzostwo świata. Zespół nadal grał czterema obrońcami, jednak w pomocy było miejsce dla dwóch defensywnych pomocników. Wyżej grało dwóch zawodników odpowiedzialnych za rozgrywanie, a następnie ofensywny pomocnik wspomagającu wysuniętego napastnika. Od niego oczekiwało się nie tylko strzelania bramek, ale przede wszystkim ściągania uwagi obrońców przeciwnika i robienia miejsca trójce graczy ofensywnych. Charakterystyczną cechą tej rewolucji byli też ofensywnie grający skrajni obrońcy. Mistrzostwa Europy rozegrane w 2000 roku tylko umocniły system Jaąueta. Po pierwsze dlatego, że tytuł powędrował w ręce

7