5768085910

systemu wiedzy odbywa się według czterech zasad: 1. zasady tworzenia pojęcia nadrzędnego, 2. zasady tworzenia kompleksów, 3. zasady grupowania tematycznego, 4. zasady grupowania poprzez językowy układ odniesienia. Reprezentacja wiedzy człowieka wyraża się, według J.S. Brunera, w umiejętności dostrzegania cech obiektu, cech poza obiektem, cech dotyczących funkcjonowania obiektu, cech zewnętrznych, cech dotyczących konwencji językowej.

Zasób wiedzy dziecka wchodzącego w okres edukacji wczesnoszkol-nej o świecie i o samym sobie jest zależny od indywidualnego rozwoju struktur poznawczych, kształtowanych w wyniku kontaktów i wpływów ze środowiskiem, oraz od oddziaływań ludzi ważnych dla niego, z którymi wchodzi w kontakty społeczne (rodzina, wychowawcy, nauczyciele). Zgodnie z koncepcją L. Wygotskiego⁶, rozwój poznawczy dziecka ma bowiem charakter społeczno-kulturowy. Odbywa się on poprzez interakcje społeczne, a środkiem jego transmisji jest mowa. Szczególną rolę w tym procesie odgrywa uczenie się jako wyznacznik rozwoju. Uczenie się zachodzi w procesie historyczno-kulturowym poprzez przyswajanie przez jednostkę osiągnięć danej kultury, jak wskazano wyżej, najcenniejszym źródłem przekazu wartości kultury jest nauczyciel, rodzice i osoby bliskie. Ograniczeniem dla tego rozwoju, według wymienionego autora, jest poziom aktualnego i potencjalnego rozwoju jednostki. Ten pierwszy wyznacza aktualne możliwości jednostki, realizowane przez nią samą. Poziom potencjalny jest możliwy do osiągnięcia za pomocą innych osób (w tym również nauczyciela)⁷. Różnicę między tymi poziomami, między tym, co dzieci mogą zrobić same a tym, czego mogą dokonać przy pomocy dorosłych (nauczyciela), L. Wygotski nazywa strefą najbliższego rozwoju. Przekroczenie własnych potencjalnych możliwości rozwojowych, zbliżenie się do górnej granicy strefy rozwoju jest możliwe - według wymienionego autora - przy udziale i pomocy z zewnątrz. Im wyższy poziom kompetencji umysłowych osób, z którymi dziecko występuje w interakcjach społeczno--kulturowych, tym większe są jego możliwości rozwojowe. Rolę taką pełnić mogą nie tylko wychowawcy i nauczyciele, ale również rówieśnicy. Idea ta posłużyła propozycji pedagogicznej nauczania wzajemnego, „budowania rusztowania"⁸, traktowanego jako swoisty dialog między nauczycielem a uczniami, jego wartość wyraża się w dydaktycznie trafnym kierowaniu przez nauczyciela procesem poznawczym ucznia.

^h Zoh. K. Stcmplewska-Żnkowicz, Osobiste doświadczenie a przekaz społeczny. () dwói h czynnikach rozwoju poznawczego, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1996.

' K. Vnsln. M N. Hnilh, S.A. Miller, Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa 1995.

^B M.H. Dembo, Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997.

68