5768085922

ruchowy. Aspekt treściowy dotyczy jakościowych cech emocji. Środowisko jako realność otaczająca człowieka ze swej natury stanowi potencjalne źródło wielorakich przeżyć emocjonalnych dziecka. Przez swoje niezmierzone zasoby rozbudza wszystkie rodzaje emocji i ich skalę. Począwszy od uczucia piękna, czaru, urody, przepychu, majestatu, ładu czy harmonii, jaka w nim panuje, poprzez zdziwienie i zachwyt nad jego żywotnością, zadumę nad jego doskonałością, porządkiem i wartością, strach czy nawet obrzydzenie. Emocje wywołane kontaktami ze środowiskiem zdolne są przełamać stępienie, rutynę czy obojętność. Mogą przywrócić świeżość i wrażliwość spojrzenia. Winny być wykorzystane wielostronnie w procesie edukacyjnym jako źródło przeżyć uczniów.

To oddziaływanie na nieświadomość ma swój wyraz zewnętrzny, łatwy do odczytania przez nauczyciela. Wyraża się w charakterystycznym zachowaniu mimicznym i werbalnym ucznia, w takich formach, jak zachwyt, oczarowanie, fascynacja, zdumienie, przerażenie, odraza, pragnienie i odrzucenie. Codzienna praktyka szkolna daje szereg okazji do prezentacji przez dzieci określonych zachowań potwierdzających te spostrzeżenia, możliwych do odczytania przez nauczyciela.

Efektem werbalnym przeżyć emocjonalnych dziecka zaistniałych w kontaktach edukacyjnych ze środowiskiem jest szereg pytań typu: Co to jest? Jak się to nazywa? Jak działa? Gdzie występuje? Po co to jest? Co się stanie, gdy zmienimy...? Jak zachować się w danej sytuacji? Dlaczego tak przebiega? itp. Gdy tego typu pytania nie pojawiają się w procesie edukacyjnym, znaczy to, że proces ten w odniesieniu do poznawanego odcinka rzeczywistości nie był dla dziecka emocjonalnie atrakcyjny, stąd również metodycznie chybiony.

Postawa nauczyciela winna również sprzyjać wywoływaniu stanów emocjonalnych w kontaktach ze środowiskiem otaczającym dziecko. Wymaga to posiadania przez niego głębokiej wiedzy przedmiotowej oraz umiejętności pedagogicznych, wyrażających się we właściwym do ustalonych celów doborze metod pracy, aparatury przedmiotowej i organizacji procesu dydaktycznego, czynnego uczestniczenia w tym procesie; traktowaniu środowiska jako swoistego poligonu edukacyjnego; tworzeniu sytuacji do dyskursu; prowokowaniu warunków do prób myślenia przyczynowo-skutkowego, do rozumowania dedukcyjnego, indukcyjnego czy redukcyjnego; prezentacji postawy zaangażowania w jego przebieg i chęci dążenia do rozwiązania ustalonego celu itp.³⁰ Bez doboru właściwych metod pracy,

³⁰ Obszerna bibliografia nt. roli celów w edukacji w: K. Denek, Cele edukacyjne lekcji we współczesnej szkole, CDN Oddział w Kaliszu, Poznań-Kalisz 1989 oraz tenże, Doskona-

79