5815002239

INŻYNIERIA EKOLOGICZNA NR 18

Arkadiusz Bieniek, Bolesław Bieniek

OBNIŻANIE SIĘ POWIERZCHNI EKSTENSYWNIE UŻYTKOWANYCH GLEB MURSZOWYCH NA TORFOWISKU „SIÓDMAK”

SUBSIDENCE OF THE SURFACE OF EXTENSIVELY UTILIZED MUCK SOILS IN THE „SIÓDMAK” PEATLAND

Wstęp

Na terytorium Polski wskaźnik zatorfienia wynosi 4,07%. Prace melioracyjne na większości gleb torfowych wpłynęły na zahamowanie procesu akumulacji materii organicznej i zapoczątkowały wiele przemian określanych procesem murszenia [Okruszko 1991, Ilnicki 2002, Lipka 2005]. W warunkach obniżonego poziomu wód gruntowych, masa torfowa przechodzi proces mineralizacji i zagęszcza się, co skutkuje obniżaniem powierzchni oraz zmniejszaniem miąższości złoża torfowego. Z upływem czasu prowadzi to do zanikania gleb torfowych i ich przekształcenia w płytkie gleby mineralno-murszo-we, a następnie w mineralne. O tempie tych zmian decyduje intensywność odwodnienia i sposób użytkowania. W warunkach łąkowego użytkowania obniżenie powierzchni wynosi 0,82 crmrok'¹, a pod stałą uprawą płużną dochodzi do 1,68 cimrok'¹ [Szuniewicz i in. 1998, Lipka i in. 2005].

W makroregionie Pojezierza Mazurskiego występuje ponad 8700 torfowisk, które zajmująłącznie 108 000 ha. Zatorfienie tego regionu wynosi 8,2%, jest zatem większe od przeciętnego w kraju. Szacuje się jednak, że tylko 6,3% mokradeł Pojezierza Mazurskiego zachowało swój naturalny charakter, a pozostałe, odwodnione ulegają powolnej likwidacji [Piaścik i in. 1995, Gotkiewicz i in. 1996]. W niniejszej pracy określono rozmiar osiadania wybranych powierzchni dużego torfowiska niskiego na przestrzeni minionego 20-lecia.

Materiał i metodyka badań

Badania przeprowadzono na torfowisku Siódmak (547 ha), położonym w zlewni rzeki Sawicy, na Pojezierzu Mazurskim. Obiekt ten jest płaską doliną wypełnioną torfami, na piaskach sandrowych lub złożach gytii. Rolnicze jego użytkowanie zostało zapoczątkowane w okresie międzywojennym, a w latach 1973-1982 wykonano melioracje, w celu uregulowania stosunków wodnych. Projekt odwodnienia przewidywał także nawodnienia podsią-kowe ze stałym zwierciadłem wody i odciekiem gruntowym, przy wykorzystaniu zbiornika retencyjnego i stacji pomp. Obiekt odwodniono grawitacyjnie, a inwestycji nawadniają-