5895614123

206 ARTYKUŁY

co umożliwiałoby użytkownikowi tworzenie własnej biblioteki cyfrowej. Program umożliwiałby dotarcie do wybranego rozdziału czy stronicy dokumentu przez wykorzystanie opcji „wyszukiwanie według zapytania” (query search) ze spisu treści. Osobista biblioteka cyfrowa stwarza użytkownikowi większe możliwości samodzielnej aktywności informacyjnej, umożliwiając mu przechowywanie wyszukanej informacji do późniejszego wykorzystywania — bez konieczności kopiowania całego dokumentu — i tworzenie z wybranych fragmentów swoistego księgozbioru podręcznego.

Wszystkie wyżej przedstawione funkcje bibliotek cyfrowych są zbieżne w sposobie pozyskiwania zbiorów (bezpośrednio od autora lub wydawcy) i ich przechowywania (wyłącznie na nośnikach elektronicznych). Jednak biblioteka cyfrowa jest tylko ogniwem w procesie tworzenia, przechowywania, udostępniania, selekcji i przekazywania informacji do użytkownika. Działalność jej jest bowiem uzależniona od szeroko rozbudowanej, sprawnie i szybko działającej międzynarodowej sieci komputerowej, od udziału odpowiednio przygotowanych i gotowych do współpracy wydawców i autorów, a także od możliwości dostępu do jej zasobów szerokiego grona użytkowników. Jak wiadomo, to właśnie potrzeba stałej współpracy i szybkiej wymiany doświadczeń pracowników naukowych zgrupowanych wokół Naukowego Centrum Badań Jądrowych (Centre Europeenne des Recherches Nucleaires — CERN) w Genewie dała początek tak dynamicznie rozwijającemu się systemowi WWW, traktowanemu obecnie jako platforma do współtworzenia przez światową społeczność naukową m.in. właśnie bibliotek cyfrowych.

Na skutek wystąpienia bezpośredniej relacji wydawca — użytkownik pojawił się problem opłacalności takiej współpracy dla firm wydawniczych, które obawiają się utraty tradycyjnych klientów i związanych z tym strat materialnych. Konieczne będzie osiągnięcie jakiegoś porozumienia między wydawcami a pozostałymi uczestnikami systemu bibliotek cyfrowych (bibliotekarzami, agencjami zajmującymi się prenumeratą czasopism, dystrybutorami, redaktorami i użytkownikami).

Bardzo ważnym problemem jest zarządzanie informacją. Opanowanie metod zarządzania bazami danych jest potrzebne nie tylko w celu bardziej efektywnego korzystania ze zbiorów bibliotek cyfrowych, ale jest pomocne również przy posługiwaniu się katalogami sieciowymi, prowadzeniu rachunkowości, zabezpieczeniu danych i ochronie praw autorskich.

Sposoby analizy tekstu i techniki wyszukiwania informacji są zasadniczą sprawą przy konwersji, indeksowaniu, prezentacji, wyszukiwaniu żądanych informacji. Metody socjologiczne badające relacje człowiek — komputer są szczególnie ważne ze względu na potrzebę zapewnienia pomocy użytkownikom w bardziej skutecznym, mniej obciążającym psychicznie i czasowo poruszaniu się po zasobach bibliotek cyfrowych.

Dużo uwagi poświęca się sprawie ochrony prawa autorskiego. W przygotowaniu są odpowiednie przepisy prawne⁸. Problem ten jest trudniejszy i bardziej

¹ P. Sarauelson: Copyright and digilal libraries. "Conimunication of the ACM" 1995 Vol. 38 no. 4 *. 15-21, 110.