606616612

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH. 159

nak Biskup, widząc stronniczość niemieckiego duchowieństwa, a głównie partii Zentrum, w stosunku do polskiej ludności katolickiej Wolnego Miasta Gdańska, zaczął stawać zdecydowanie w obronie polskich katolików. Krytycznym punktem stała się sprawa polskich parafii personalnych zakończona ustąpieniem biskupa Edwarda 0’Rourke z diecezji gdańskiej⁵⁹.

Fakty te skłaniały polskich księży już od początku istnienia Wolnego Miasta Gdańska do działania takimi formami duszpasterstwa, które by uodporniły i wzmocniły duchowo Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku. W tym celu wprowadzono w kościele Sw. Stanisława i Chrystusa Króla uroczyste odprawianie nabożeństw z okazji rocznic i świąt narodowych. Uroczyście organizowano też wspólnie pielgrzymki do Sw. Wojciecha pod Gdańskiem, a szczególną uwagę zwrócono na dynamiczpną działalność polskich organizacji kościelnych, zlokalizowanych przede wszystkim przy polskich kościołach, kaplicach i szkołach. Skupiały się tu wszystkie warstwy polskiej społeczności Gdańska⁶⁰. W diecezji gdańskiej istniało około 18 zorganizowanych stowarzyszeń kościelnych⁶¹. Każda organizacja miała własny statut określający cele i zakres działania. Skupiały w swoich szeregach dzieci, młodzież i dorosłych. Na I Synodzie Gdańskim referat na temat stowarzyszeń katolickich wygłosił ks. Klemens Fedtke, który m. in. powiedział: ...Właśnie dziś, kiedy zapaloną pochodnię rzucono w naród niemiecki do walki z wiarą i Kościołem, zwłaszcza katolickim, musimy wszystko uczynić, by nasze stowarzyszenia, zwłaszcza katolickie utrzymać, uchronić je przed wszelkimi napaściami, pracę ich uczynić owocną..*² W kwestii tej ks. biskup Edward 0’Rourke już w rozporządzeniu z dnia 15 września 1933 roku tak sformułował swoje stanowisko:

—    Stowarzyszenie katolickie o charakterze ‘kościelnym i podległe władzy biskupa pozostają nadal;

—    O ile ma nastąpić reorganizacja stowarzyszenia z powodu zaistniałych okoliczności, należy nowe propozycje i statuty przedłożyć władzy ‘biskupiej i prosić o zatwierdzenie;

—    Wspomniane stowarzyszenia nie mogą być rozwiązane mocą własnej powagi;

—    Mieszanie się katolickich stowarzyszeń do spraw politycznych jest niedopuszczalne⁸⁸.

⁶⁹ M. Pelczar, Polski Słownik Biograficzny, 23, Wrocław 1978.

⁸⁰    Ks. A. B a c i ń s k i, dz. cyt., 83—85.

⁸¹    Liczba ta znacznie się powiększy jeżeli dodamy, że niemal w /każdej dzielnicy Gdańska i przy każdym -polskim 'kościele, .kaplicy czy szkole istniały takie same stowarzyszenia. Dlatego niektórzy podają, że w/iw organizacji było oonad 40 czy .też 101. Por. MDG 1975, 285—286.

⁸²    Ks. K. Fedtke, Vereinswesen w: Diózesansynode, jw. 102. Por. ks. E. Kle inert, dz. cyt., 283.

⁸⁸ AKBGd D-7 Vere:ne-Verschiedene. Por. Diózesansynode, 119—120.