6075430310

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 6 29

•    Wychowawcza rola, to oddziaływanie oparte o idee, moralne, kształtowanie wrażliwości oraz umiejętności wartościowania, także stymulowanie myślenia twórczego.

•    Funkcja poznawcza polega na wszechstronnym i twórczym wzbogacaniu świadomości w ogólnym wyniku procesu lektury.

•    Emocjonalna, jak sama nazwa mówi, polega na wzbudzaniu emocji.

•    Werystyczna to kopiowanie, odzwierciedlanie w literaturze rzeczywistości. W antyku uważano, że zadaniem literatur} jest naśladowanie rzeczywistości.

•    W opozycji do tego zadania pozostaje współczesna koncepcja literatury' implikująca fikcję literacką, jej symbolikę, metaforykę, refleksję. Istotną funkcją literatury jest rozrywka, rekreacja, szeroko rozumiany ludyzm. Jej celem jest dostarczenie rozrywki, dobrego nastroju.

•    Wreszcie funkcja substytutywna podkreśla rolę kompensacyjną, którą pełnią postacie książkowe w relacji z odbiorcą. Literatura pełni rolę zastępczą, kompensacyjną, często obronną wobec zagrożenia frustracją, stymuluje marzenia na jawie, pozwala odroczyć gratyfikacje poprzez utożsamianie się z wybranym bohaterem. Funkcję substytutywną można także zaobserwować w snobistycznym dodawaniu sobie prestiżu przez fakt posiadania książek, a nie czytania ich.

Korzystanie z takich mediów jak telewizja, film, komputer jest egalitarne w przeciwieństwie do czytania literatury, która coraz bardziej staje się elitarnym hobby.

Funkcja lecznicza literatury, przez wiele lat, była przedmiotem dyskusji z uwagi na brak jednoznacznych wyników badań naukowych, co do rezultatów' jej stosowania. Dlatego wielu badaczy, jak wspomniany wyżej S. Siekierski, pomijało tę funkcję w swoich rozważaniach.

Czytanie sprzyja refleksji, pogłębianiu introspekcji, wglądu we własne przeżycia psychiczne. Stymuluje do odkrywania metafor i symboli. Daje wiedzę o sobie i świecie, niesie nowe informacje, pobudza i intensyfikuje wyobraźnię, fantazję. Literatura umożliwia poprzez narrację zrozumienie sensu życia, poznanie wartości etycznych. Pełni, zatem ważną rolę w kształtowaniu i rozwoju osobowości. Umożliwia zastępcze doświadczenie, jakie buduje czytelnik w kontakcie z bohaterami literackimi. Zastępuje kontakty społeczne, jest ich substytutem, ale jednocześnie pokazuje, jak ważne są relacje z innymi, a poprzez identyfikację utrwala lub kreuje nowe wzory reagowania.

Czytanie umożliwia wejście w estetykę języka, odkrycie piękna słowa, jego rytmu i głębi.

Literatura wyzwala emocje, pomaga w nazywaniu ich i radzeniu sobie z nimi poprzez włączenie myślenia w procesy emocjonalne, rozszerza świadomość, co do przyczyn ich powstawania, stymuluje empatię. Może powodować przyjemne podniecenie lub wywoływać odprężenie. Pogodny nastrój wywołany lekturą książki sprzyja budowaniu dobrego samopoczucia. Równie istotne są wzbudzone przez czytanie silne, negatywne emocje, jak strach, gniew, nienawiść. Z uwagi na intensywność oddziaływania jako postulat należy zgłaszać oczekiwanie ograniczeń publikowania książek zawierających treści zachęcające do przemocy.