6498541950

330 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

przedsięwzięcia. Napisała tam m.in.: „Gdy po wojnie zaczęto się krzątać koło uporządkowania i odbudowy warsztatów naukowych, powstała myśl przygotowania fundamentów pod nową konstrukcję dziejów tego tak istotnego składnika kultury narodowej”, tzn. dziejów książki (s. VI). Elementem tej struktury, słusznie wówczas uznanym za podstawowy, jest dokumentacja produkcji wydawniczej. Dlatego właśnie przystąpiono do opracowania słownika encyklopedycznego drukarzy i drukarstwa w dawnej Polsce. ,.Pojmując dzieje drukarstwa jako integralny składnik dziejów kultury narodowej, staraliśmy się naświetlić możliwie wszechstronnie działalność oficyn wydawniczych tak, by z cząstkowych elementów, jak z kolorowych kamyków mozaiki, można było odtworzyć zbliżony do pełności obraz ruchu umysłowego, pulsowania idei, upadków i postępu w życiu narodu” — czytamy w tymże wstępie (s. IX). Stosownie do owych założeń, ambitnych i trudnych do realizacji, wypracowane zostały metody gromadzenia, selekcji i prezentacji materiałów kumulujących nie tylko zastany zasób wiedzy, lecz także liczne własne rezultaty badawcze autorów haseł urastających często do wymiarów małych monografii. Podstawowy kształt merytoryczny i metodyczny oraz układ całego dzieła zostały szczegółowo wypracowane i realizowane w kolejnych tomach, jakkolwiek niektóre elementy ulegały w praktyce modyfikacjom.

Jako ostatni przygotowany pod redakcją A. Gryczowej ukazał się w 1983 r. t. 1 Małopolska, cz. 1 WiekXV-XVI. Redaktorka, tłumacząc mnogością materiałów i trudnościami wykonawczymi decyzję osobnego wydania cz. 1, zapowiadała kontynuację tematu przy współpracy uczonych krakowskich. Na realizację tej obietnicy przyszło czekać 17 lat. Dopiero w 2000 r. nakładem PAU w Krakowie ukazała się cz. 2 obejmująca — w 2 woluminach — okres XVII i XVIII w.

Profesor Jan Pirożyński, animator, redaktor i współautor najnowszej publikacji, w tej sytuacji miał zadanie ułatwione i utrudnione zarazem. W dalece zmienionych warunkach, z przeorganizowanym z konieczności zespołem współpracowników, bez instytucjonalnego oparcia w Polskiej Akademii Nauk ani w Bibliotece Jagiellońskiej, podejmując kontynuację zaawansowanej już serii, czuł się zobligowany do przyjęcia jej zasadniczych założeń autorskich, co też w ogólnych zarysach uczynił.

Tak więc pozostawił niezmienioną zasadę alfabetycznego układu haseł trojakiego rodzaju: biograficznych (z natury rzeczy dominujących w słowniku drukarzy), topograficznych (miejscowości, gdzie działały drukarnie) oraz instytucjonalnych (nazwy warsztatów bądź ich zbiorowych właścicieli, np. Akademii Krakowskiej Drukarnie, Jaśnie Oświeconego Księcia Biskupa Krakowskiego... Drukarnia; Jezuici w Sandomierzu, Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej Drukarnia w Sandomierzu).

Podobnie zachowany został schemat budowy haseł: 1) biogram lub losy instytucji, 2) produkcja typograficzna (najobszerniej), 3) zasób typograficzny i graficzny, 4) współpracownicy, 5) inne dziedziny działalności typografów (np. księgarstwo, introligatorstwo, twórczość pisarska). Każde hasło jest opatrzone bibliografią. W pierwszej kolejności podane są archiwalia, następnie publikacje w porządku chronologicznym — w zależności od stanu badań — w komplecie lub w wyborze. Całość uzupełniają przemyślane, oryginalne ilustracje.