6355536940

53

Sieć dróg prowadzących z wierzchowin do dolin nie ciążyła do Ryglic tak jak główne trakty, ale rozprowadzała ruch do skupisk domów w dolinach. Ważne znaczenie komunikacyjne dolina Zalasówki nabrała dopiero na początku XX w. Podobne, transregionalne wykorzystywanie wierzchowin i grzbietów obserwowali T. Gerlach (1966) w Jaworkach (Pieniny) i P. Wałdykowski (2007) w Gorcach.

Występujące w krajobrazie Karpat polskich porzucone wcięcia drogowe są dowodem ewolucji sieci komunikacyjnej, zarówno w ujęciu przestrzennym i czasowym. W ostatnich latach tym zagadnieniem zajmowało się wielu badaczy. Prace na temat funkcjonowania i przemian w obrębie nieużytkowanych wcio-sów drogowych prowadzili m.in.: A. Łajczak (1996), J. Wolski (2007, 2009), P. Wałdykowski (2007), A. Bucała (2009) w Karpatach; M. Kasprzak (2005) i A. Latocha (2007) w Sudetach; J. Arnaez i in. (2004) w Pirenejach. Większość prac realizowana była w obszarach gdzie ewolucyjny charakter przemian został w sposób gwałtowny przerwany przez zmianę granic, wysiedlenia, utworzenie stref ścisłej ochrony przyrody. Głównym przedmiotem badań był stan ich zachowania po zaprzestaniu antropopresji bądź jej minimalizacji. Na Pogórzu Karpackim, a zwłaszcza na Pogórzu Ciężkowickim, rolnictwo jest od średniowiecza głównym czynnikiem sprawczym przemian środowiska przyrodniczego. Rozwój rolnictwa jest pochodną przekształceń społecznych i ekonomicznych. Nie notowano tu zmian o charakterze gwałtownym, rewolucyjnym i długotrwałym. Epidemie, głód i wojny wywoływały duże straty, ale na krótko. Po takich klęskach następował szybki powrót do stanu wcześniejszego. Modyfikacje sieci dróg, o których świadczą zachowane do dziś wciosy, nie były też powodowane tylko ich złym stanem technicznym lub głębokim wcięciem. Najważniejszym powodem była gruntowna przebudowa układu komunikacyjnego. Wraz z budową nowych, głównych szlaków w dolinach, gdzie koncentrowało się osadnictwo, zmalało znaczenie traktów biegnących po wierzchowinach. W badanych zlewniach, w blisko połowie przypadków, wzdłuż opuszczonych wciosów nie jest poprowadzona droga alternatywna. Świadczy to o całkowitej utracie znaczenia komunikacyjnego danego fragmentu szlaku. Zbyt mała próba nie pozwała jednoznacznie powiązać głębokości wcięcia z rangą i czasem użytkowania drogi (tylko w dwóch przypadkach znany jest okres użytkowania drogi i jej rangi w tym okresie). Zauważalna jest jednak wyraźna tendencja pokazująca, że im wyższa ranga i czas użytkowania drogi tym głębsze i szersze jest rozcięcie erozyjne.

4.3. WPŁYW PARCELACJI NA ZMIANĘ SIECI DRÓG POLNYCH 4.3.1. HISTORYCZNE TŁO PARCELACJI ZIEMI W POLSCE

Zmiany ustrojowe po II wojnie światowej doprowadziły do parcelacji wielkoobszarowych gospodarstw rolnych, których właścicielami byli głównie potomkowie „obszarników”, skupiający dobra ziemskie od czasów feudalnych. Duże zasoby ziemi były także w posiadaniu Kościoła. Od czasów rewolucji przemysłowej w ziemię inwestowali również finansiści i przemysłowcy. W rzeczywistości