6404671112

80

Katarzyna Żukrowska

dystansu”. Nie bez znaczenia dla akceptacji zmian związanych z przyszłym członkostwem były środki transferowane do państw kandydackich w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz z funduszu PHARE.¹

1.UE-WNP

W relacjach UE-WNP obserwujemy ewolucję. Trudno jednak kierunek zmian wzajemnych powiązań ocenić tu jednoznacznie, wskazując na cel tego procesu: czy będzie to stowarzyszenie, czy członkostwo, utworzenie strefy wolnego handlu, czy też jeszcze inne rozwiązanie? Obecnie można założyć, że interesy i wizja wzajemnych relacji UE-WNP są dość zróżnicowane w poszczególnych państwach WNP, co utrudnia określenie długofalowej perspektywy wzajemnych relacji. Pierwszy etap instytucjonalizacji wzajemnych stosunków między UE a państwami WNP przebiegał według jednolitego modelu, choć czas zawierania poszczególnych umów był różny. Należy podkreślić, że UE zastosowała tu rozwiązanie, które instytucjonalnie umożliwiało państwom WNP dostęp do swego rynku zarówno dla eksportu, jak i importu.

UE podpisała z krajami WNP umowy typu PCA (Partnership Cooparation Agre-ement - umowy o partnerstwie i współpracy). Wprowadzały one szereg nowych rozwiązań w kontaktach zewnętrznych UE. Po pierwsze, były to umowy w pewnym, ograniczonym zakresie liberalizujące wymianę handlową. Wcześniej umowy liberalizujące wymianę z UE wymagały wcześniejszych umów, a także musiały być poprzedzone członkostwem w GATT/WTO. Po drugie, umowy PCA zawierały Interim Agreement (układ tymczasowy dotyczący liberalizacji wymiany handlowej, który pozwalał wejść w życie części handlowej umowy bez potrzeby jej ratyfikacji²). Po trzecie, umowy PCA były w swym procesie liberalizacji asymetryczne, co oznacza, że dawały dostęp do rynku UE eksporterom z rynków WNP wcześniej, a dopiero po pewnym czasie, z opóźnieniem wymagały wzajemności w tym zakresie dla swoich eksporterów i ich dostępu do rynków WNP.

1

   Program PHARE - Poland and Hungary Assistance for Restructuring their Economies. Powstał w 1989 roku. Jego fundatorami początkowo były państwa OECD. Od 1990 roku obejmował pozostałe państwa EŚiW i został w całości przejęty przez UE. Do 2000 roku z funduszu PHARE w sumie korzystało 17 państw europejskich. Największym jego beneficjentem była Polska.

2

   Wcześniej Interim Agreement zastosowany był w Układzie europejskim Polski. Nie był natomiast zastosowany w przypadku Czech, Słowacji i Węgier. W Polsce stanowił część strategii „szokowej transformacji”, która wymagała szybkiego otwarcia gospodarki.