6740342565

114

ZDARZENIA — KSIĄŻKI — LUDZIE

lenie funkcji odbioru wrażenia i reakcji na nie (np bodziec świetlny docierający do oka i reakcja ręki z nim związana) umożliwia daleko idącą specjalizację narządów. Proces rozwoju tego systemu doprowadza najpierw do bardzo daleko sięgającego udoskonalenia komórek odbierających bodźce, zwanych receptorami: specjalizacja ta wymaga jednak istnienia ośrodków kierujących całością działań organizmu, zdolnych do konfrontowania i porównywania najrozmaitszych sygnałów i informacji, dochodzących w jednym momencie od różnych receptorów. Ośrodki te muszą być także zdolne do konfrontowania konkretnej, aktualnej sytuacji z doświadczeniami z przeszłości, umożliwiając tym samym optymalną reakcję. Wzrostowi wrażliwości elementów rejestrujących musi być przeciwstawiona funkcja kontrolująca i wartościująca uzyskiwane informacje i, co zatem idzie, rozwój ośrodków centralnych, gdyż nie wszystkie bodźce są jednakowo ważne. Tak więc, mówiąc ogólnie, funkcją układu nerwowego jest odbieranie bodźców i przekazywanie odpowiednich informacji do narządów reagujących, czyli efektorów (są nimi mięśnie, gruczoły, różne narządy wewnętrzne i zewnętrzne) oraz ogólna kontrola i koordynacja funkcji organizmu.

Wyjaśnienie funkcji układu nerwowego wymaga przede wszystkim poznania sposobu, w jaki bodźce są transponowane na właściwe sygnały i w jaki sygnały te są przekazywane. Stany pobudzenia są bowiem przekazywane przez wszystkie żywe komórki, a układ nerwowy wyróżnia się wielokrotnym przyspieszeniem tego procesu. Od momentu zadziałania bodźca do momentu reakcji odległego narządu upływa kilka lub kilkanaście milisekund.

Badania histologiczne doprowadziły w końcu XIX wieku do sformułowania teorii neuronu. Okazało się, że układ nerwowy składa się 7 komórek noszących nazwę neuronów. Mimo wielkiej różnorodności mają one zasadniczy wspólny plan budowy — składają się z ciała komórki zawierającego jądro i licznych wypustek, z których jedna, tak zwana wypustka osiowa czyli axon, osiąga długość nawet kilku centymetrów, podczas gdy średnica komórki nie przekracza kilkunastu mikronów. Neurony są podstawowymi jednostkami funkcjonalnymi całego układu. Stwierdzenie elektrycznego charakteru zjawisk zachodzących w układzie nerwowym doprowadziło w roku 1902 Bernsteina do sformułowania hipotezy jonowej, według której przemieszczanie się jonów poprzez cienką blonkę otaczającą neuron tłumaczy obserwowane reakcje. Hipoteza ta jednak była bardzo ogólna i, co więcej, nie została wyraźnie potwierdzona eksperymentalnie.

Zasadniczy postęp został dokonany w pięćdziesiąt lat później. Huxley i I-Iodgkin przeprowadzali swoje badania na tak zwanych olbrzymich włóknach nerwowych mątw. Rozmiary ich są stosunkowo bardzo duże: średnica axonu bowiem osiąga 1 mm, _xa długość nawet kilka-