6931257502

176

torowaniu mediów i ich ocenie. Praca jest przeznaczona dla wykładowców i studentów dziennikarstwa oraz dziennikarzy -praktyków.

Transformacja społecznych warunków funkcjonowania rosyjskich mediów spowodowała konieczność nowego, obiektywnego spojrzenia na ich działalność i rolą społeczną, a wiąc na etyczno-zawodowe, ekonomiczne, prawne, organizacyjne i technologiczne aspekty ich działania. Na łamach rosyjskiej prasy ogólnoinformacyjnej oraz w czasopismach specjalistycznych w ostatnich latach ukazało sią sporo publikacji poświęconych właśnie mediom, ich zawartości i społecznemu funkcjonowaniu. Krytyka mediów zatem skierowana jest nie tylko do specjalistów, ale również do szerokiego audytorium medialnego. Chodzi o to, aby refleksją nad mediami zainteresować całe społeczeństwo, a przynajmniej (poza fachowcami) liczne grupy obywatelskie, organizacje i stowarzyszenia. Jednak - jak zwraca uwagą autor (s. 11) - te krytyczne materiały mają charakter powierzchowny, bardziej opisowy niż analityczny. Przyczyną tego stanu rzeczy jest brak głębszego przygotowania merytorycznego i metodologicznego dziennikarzy uprawiających tę dziedziną, co jest - poniekąd - zrozumiałe, ze wzglądu na szybkie tempo przemian ustrojowych i konieczność przystosowywania się do nowych realiów.

Idea „piątej władzy” nie jest nowa i nie zrodziła się w warunkach rosyjskich. Na początkach lat 90. ukazała się w USA książka E. Lambetha pt.: „Committed Jour-nalism. An Ethic for the Profession” (Indiana University, 1992), w której autor przeanalizował aktywny rozwój krytyki mediów w USA prowadzonej głównie przez uczonych z katedr uniwersyteckich, a także przez obserwatorów wywodzących się ze struktur organizacji obywatelskich, m.in. zajmujących się monitoringiem mediów. Sformułowano również pogląd, iż należałoby wewnątrz „czwartej władzy” ukształtować „piątą władzą” jako ogniwo kontroli i krytyki dziennikarzy i mediów. Poza tym wyrażano zaniepokojenie tym, że społeczeństwo jako takie ma nikłe możliwości wyrażania krytycznych sądów i ocen w tej dziedzinie. W ciągu ostatnich dziesięciu lat w USA i demokratycznych krajach Europy sytuacja zmieniła się na korzyść

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTy

krytyki mediów. W wielu gazetach p₀j_a wiają się publikacje krytyków mediów a na wet istnieją stałe rubryki temu poświą_Co_ne (np. w Los Angeles Times czy The Washing ton Post). W USA funkcjonują też stówa-rzyszenia zrzeszające krytyków mediów (np. Television Critics’ Association zrzesza dziennikarzy specjalizujących się w analizach, interpretacjach i ocenach programów telewizyjnych). Krytycznej analizie media są także poddawane w biuletynach, wyda. wanych przez takie organizacje zawodowe jak: Stowarzyszenie Profesjonalnych Dzień' nikarzy (APJ) czy Amerykańskie Stowarzyszenie Redaktorów (ASNE). Oprócz tego istnieją dziesiątki organizacji społecznych (pozarządowych) zajmujących się monitorowaniem mediów i badaniem ich działalności w celu obrony interesów społecznych w sferze informacyjnej wobec pogłębiającej się komercjalizacji rynku medialnego.

Z tego wszystkiego - twierdzi Koro-czenskij - wypływa konieczność naukowego i systematycznego podejścia do całego problemu krytyki mediów masowych z uwzględnieniem stanu rzeczy zarówno w Rosji, jak w innych państwach. Omawiana książka jest pierwszą rosyjską próbą potraktowania krytyki mediów jako fenomenu kompleksowego. Nowym dla dziennikarstwa rosyjskiego jest już sam termin media-kritika. W literaturze angielskojęzycznej termin media criticism odnosi się po pierwsze do naukowych analiz działalności mediów (funkcjonuje zatem w pracach naukowych dotyczących komunikowania masowego), po drugie zaś do tego nurtu dziennikarstwa, który odzwierciedla aktualne problemy mediów (interpretacja, oceny). W pracy Koroczenskiego termin ten stosowany jest głównie w znaczeniu drugim.

Książka składa się z siedmiu rozdziałów: „Przedmiot i właściwości media-kritikr (r. I), „Funkcje mediakńtiki” (r. II), „Społeczna rola mediakńtiki (r. III), „A/e-diakńtika a audytorium mediów” (r. IV), „Potencjał demokratyczny mediakńtiki (r. V), „Mediakritika a społeczeństwo obywatelskie” (r. VI) i Mediakritika a sieć” (r. VII). Już sam wybór zagadnień odzwierciedla zawartość dzieła. Autor analizuje krytykę mediów w szerokim kontekście społecznym, widzi w niej instrument demokratyza-cyjny i obywatelski. Generalnie chodzi

j    %

o możliwość wywierania wpływu na treści