70520049

33

Wiadomości Uniwersyteckie

KONFERENCJE • SYMPOZJA • ZJAZDY

Sankt Petersburg i kultura

TEKST ŹRÓDŁA - KRYTYKA, INTERPRETACJA

W Petersburgu miała miejsce międzynarodowa konferencja naukowa zorganizowana przez Sanki Petersburską Bibliotekę Narodową Rosji i Petersburskie Stowarzyszenie Białorusinów, której przewodnim motywem było zagadnienie: Sankt Petersburg i kultura białoruska.

Referaty wygłosili przedstawiciele Rosji, Białorusi, Szwecji. Węgier oraz dość liczna grupa z Polski (Uniwersytet Śląski. Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Miejska Biblioteka Publiczna w Lublinie oraz UMCS w osobach prof. dr. hab. Ryszarda Radzika z Instytutu Socjologii i piszącego te słowa).

Jakkolwiek motywem przewodnim konferencji było zagadnienie: Sanki Petersburg i kultura białoruska, to tematyka obrad ogniskowała, wokół kulturotwórczej roli miasta Petersburga z uwagi na to, iz w metropolii Rosji obok Białorusinów zamieszkiwały także inne mniejszości narodowe, przejawiając ożywioną działalność kulturalną. wśród której znaczącą rolę odgrywało wydawanie książek. Można powiedzieć, że tematykę obrad zdominowała problematyka książki wydawanej w tym mieście i jej oddziaływanie na kręgi czytelnicze w różnych ośrodkach, także w Lublinie.

Ponieważ w dniach poprzedzających otwarcie konferencji, organizatorów dotknęła niepowetowana, bolesna strata, z powodu śmierci znakomitego historyka, etnografa i księgoznawcy, odgrywającego znaczącą rolę w Petersburskim Stowarzyszeniu Białorusinów profesora Aleksandra Siergiejewicza Mylmkowa, postanowili oni poświęcić te obrady uczczeniu jego pamięci. Dwa pierwsze referaty profesora Mikołaja Wiktorowicza Nikołajewa z Biblioteki Narodowej w Sankt Petersburgu i profesora historii Anatolija Pietrowicza Gryc-kicwicza z Mińska przybliżyły jego działalność w kontekście funkcjonowania Stowarzyszenia Białorusinów Baćkalszczyna, którego zadaniem jest praca kulturalna i naukowa, bez angażowania się w zagadnienia polityczne. Przedstawione zostały najważniejsze ośrodki tego stowarzyszenia w Moskwie. Petersburgu, Irkucku; na Białorusi; Litwie, w Polsce (Białystok. Warszawa. Gdańsk), Londynie, Nowym Jorku i Toronto. Autorzy przedstawili konkretne osiągnięcia tych ośrodków, zwracając szczególną uwagę na inicjatywy wydawnicze. Wskazali też na wsparcie udzielane Stowarzyszeniu przez różne kraje, w tym Polskę, eksponując szczególne zasługi jej pierwszego ambasadora na Białorusi prof. dr hab. Elżbiety Smółkowej.

Bogata i różnorodna problematyka obrad sprowadzała się do trzech kręgów zagadnień: Kultura książki na terytorium dawnej Białorusi. Fenomeny kultury białoruskiej oraz propagowanie kultury białoruskiej w książkach wydawanych w Petersburgu. Wymienić tu można przykładowo wygłoszone referaty. W odniesieniu do kultury książki nawiązywały referaty dr Iwony Pietrzkiewicz z Akademii Pedagogicznej w Krakowie: Bonifratrzy w Wielkim księstwie Litewskim, Natalii Wasilewny Ramzanowy z Rosyjskiej Biblioteki Narodowej: Smoleńska edycja opowiadania o świętym wojowniku Merkunuszu, Siergieja Gicorgijcwicza Żemajtisa z Rosyjskiej Biblioteki Narodowej: Książki zarejestrowane w Litewskiej Metryce w 1510niżu, Jckatariny Michajłow-ny Micdwiediewy z Biblioteki Narodowej Rosji: Rejestry władców duchownych i świeckich w mszałach Wielkiego Księstwa Litewskiego, Iriny Nikołajewny Lcbicdiewy z Biblioteki Rosyjskiej Akademii Nauk: Białoruski kalendarz w domowej bibliotece Piotra /. dr Lilii Kowkicl z Akademii Pedagogicznej w Krakowie: Rosyjskie książki w księgozbiorach szlacheckich na Białorusi w pierw szej połowie XIX wieku. prof. dr hab. Edwarda Różyckiego z UŚ: Antoni Iwanowski -bibliotekarz Imperatorskiej łhibhcznej Biblioteki, dr Jolanty Gwioździk z UŚ: Zbiory książek benedyktynek z Nieświeża na podstawie akt wizytacji zachowanych w Sankt Paten-burgu.

W odniesieniu do fenomenów kultury białoruskiej można wymienić następujące referaty: prof. dr. hab. Jana Malickiego z UŚ: Etnogeneryczne miry w kulturach starożytnych Słowian, Igora Władimirowicza Żurawskiego z Państwowego Politechnicznego Uniwersytetu w Sankt Petersburgu: Tematyka walki ze Zmiejem/smokiem w ludowej białoruskiej bajce, Andrasza Zoltana z Uniwersytetu w Budapeszcie: Słowa pochodzenia węgierskiego w starobiałoru-skim języku, Borysa Wiktorowicza Sapu-nowa z Ermitażu: Rosyjsko-biuloruskie związki kulturalne w XVIII wieku, Anny Wiaczesławowny Zapartyki z Państwowego Archiwum-Muzeum Literatury i Sztuki w Mińsku: Białoruskie archiwa prywatne w Sankt Petersburgu, Igora Włodzimi-rowicza Maciejewskiego z Rosyjskiego Instytutu Sztuk: Międzynarodowy Festiwal ..Hajnowskie dni muzyki cerkiewnej”, Andrzeja Stapanowicza Kotlarczuka z Uniwersytetu w Sztokholmie: Szwedzi a prawosławna ikona

Wreszcie zagadnienie propagowania kultury białoruskiej w książkach wydanych w Petersburgu znalazło wyraz w referatach: prof. dr. hab. Antoniego Krawczyka z UMCS: Rosyjskojęzyczne wydanie historii Polski Pierze a Solignaka w Petersburgu w !766roku, prof. dr hab. Ryszarda Radzika z UMCS: Ideologia czasopisma „(ioman" (181W rj, Elżbiety Jozefowicz-Wisińskiej z Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Ło-pacińskicgo w Lublinie: Książki wydawane w Petersburgu w lubelskiej księgami Arcta i Witalija Władimirowicza Skałabana z Państwowego Archiwum Białorusi w Mińsku: Piotrogrodzkie białoruskie czasopismo,. Czyr-wony Szloch" jako fenomen kulturalny.

Przedstawione tylko niektóre spośród wygłoszonych referatów wskazują, iż tematyka konferencji była bogata. Jej merytoryczną wartość wzbogaciła żywa dyskusja. Dzięki obradom odkryte zostały dotychczas nieznane fakty związane z życiem kulturalnym Petersburga. Należy jeszcze podkreślić i ten fakt, ze podczas nieoficjalnych rozmów pojawił się projekt zorganizowania na UMCS, wespół z Biblioteką Narodową Rosji w Sankt Petersburgu, międzynarodowej konferencji naukowej: Książka ponad podziałami.

Antoni Krawczyk

Zakład Nauk Pomocniczych Historii Instytutu Historii UMCS 17-18 października zorganizował konferencję | naukową .Tekst źródła - krytyka, interpretacja*. Miarą zapotrzebowania na tak ujęty przedmiot sympozjum jest ogromne zainteresowanie polskiego środowiska źródłoznawców. Uczestniczyło blisko 80 badaczy. Na miejsce obrad wybrano Ośrodek Arkadia w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Do programu konferencji włączono 26 referatów i 23 komunikaty. Szeroka formuła jej tematu pozwoliła na prezentację rozległego spektrum krytyki i interpretacji źródeł historycznych pochodzących z wszystkich epok. zarówno dziejów Polski, jak i powszechnych.

Spotkania naukowe poświęcone tym problemom mają tradycję sięgającą przeszło trzech dziesięcioleci. Ważnym miejscem jej kształtowania jest środowisko lubelskie. Tegorocz-| na konferencja w zamierzeniach nie odbiegała od tej tradycji, ale była silnie w niej osadzona. Warto więc w kilku słowach nakreślić początki, przebieg i efekty sympozjów, których celem było wszechstronne rozpoznanie źródła historycznego. Ich organizacja kształtowała się w trzech etapach i nieodłącznie pozostawała związana z drogą naukową twórcy lubelskiej szkoły nauk pomocniczych historii prof. dr. hab. Józefa Szymańskiego oraz uczniów, którzy podjęli kontynuację działalności Mistrza.

Pierwsze konferencje związane były z organizowaniem w Instytucie Historii Uniwersytetu Śląskiego zajęć z nauk pomocniczych historii. Wynikłe z tego problemy dydaktyczne konfrontowano z doświadczeniami środowiska ogólnopolskiego na czterech konferencjach, zorganizowanych przez wspomnianego wyżej uczonego. Odbyły się one kolejno w latach 1972, 1973,1974. 1975 w Katowicach i w Wiśle. Zwyczajem już dzisiaj niepreferowanym, ale wielce pożytecznym, referaty przygotowane na pierwsze trzy konferencje opublikowano jeszcze przed podjęciem obrad. Dało to oczywiście odpowiedni materiał do szerokich i wielowątkowych dyskusji, wydanych w aneksach do referatów. Dzięki temu echa tych dyskusji nie milkną do dziś. Spotkania koncentrowały się na problemach nauk pomocniczych historii z zakresu dydaktyki uniwersyteckiej, metodologii, epigrafiki, heraldyki, geografii historycznej i chronologii. Pokłosie konferencji z lat 1972-1975 zostało opublikowane pod redakcją | naukową Józefa Szymańskiego w serii .Problemy Nauk Pomocniczych Historii", tomy 1-4.

Kolejny etap działalności organizatorskiej, chociaż nieodległy w czasie od konferencji śląskich, związany był z przejściem prof. Szymańskiego do pracy w Instytucie Historii UMCS. Zaproponował on wtedy ideę kolejnych konferencji jako .Sympozjów nauk dających poznawać źródła historyczne". w określeniu tym nawiązując do terminu używanego przez Joachima Lelewela. Do współorganizacji spotkań i redakcji materiałów pokonferen-cyjnych zaproszono też inne ośrodki naukowe. W trakcie wszystkich sympozjów podejmowano wiążące uchwały, formułowano też wnioski z dyskusji, które publikowano w .Studiach Źródłoznawczych*. Innym owocem tych spotkań były ważne publikacje: Powstanie, przepływ i gromadzenie informacji, pod red. J. Pakulskiego (Toruń 1978) oraz Werbalne i pozaworbalne środki wyrazu w źródle historycznym, pod red. R. Rosina i J. Szymańskiego (Lublin 1981).

Trzeci etap nastąpił po dość długiej przerwie, lecz pod względem metodycznym jest kontynuacją spotkań odbywanych w latach siedemdziesiątych. Do tego kręgu należy zaliczyć dwie konferencje, w roku 1994 .Nauki pomocnicze historii a badania w kręgu kultury pisma" i w roku 2000 .Formuła, archetyp i konwencja w źródle historycznym". Do tego wypracowanego przez lata wzoru nawiązuje sympozjum tegoroczne. Spojrzenie na kolejne instytucje sprawcze omawianych przedsięwzięć obrazuje szereg przemian organizacyjnych, zachodzących w lubelskiej szkole nauk pomocniczych historii. Pierwsza z wymienionych w tym miejscu konferencji odbyła się staraniem Zakładu Nauk Pomocniczych Historii i Bibliotekoznawstwa Instytutu Historii UMCS. sześć lat później współorganizatorem był już wydzielony z tejże jednostki Zakład Archiwistyki. Po powstaniu Instytutu Bibliotekoznawstwa w 2003 r., w Instytucie Historii UMCS ukonstytuował się Zakład Nauk Pomocniczych Historii, który swoje naukowe funkcjonowanie rozpoczął od ogłoszenia konferencji .Tekst źródła - krytyka, interpretacja". Patronat nad tymi spotkaniami przyjmowała i nadal sprawuje Komisja Nauk Pomocniczych Historii i Edytorstwa Komitetu Nauk Historycznych PAN. a miejscem obrad stał się już niezmiennie Kazimierz Dolny, który nadaje im swoistego uroku.

Tomtsław Gtergiel

numer 8, 2003